Ni muhimu kwa kila Mtanzania kuchukua jukumu la kujilinda dhidi ya Mashambulizi ya Kimtandao

[The Sheriff]

Mashambulizi ya kimtandao ni jambo la kawaida katika enzi hizi ambapo teknolojia ya habari na mawasiliano inakua kwa kasi. Maendeleo ya kiteknolojia yameleta faida kubwa katika maisha yetu, lakini pia yameleta changamoto na tishio la usalama wa kimtandao.

Teknolojia inaendelea kuwa sehemu muhimu ya maisha yetu ya kila siku, na hii inamaanisha kuwa watu wengi zaidi wanaendelea kuwa na uwepo wao mtandaoni. Hii inatoa fursa kwa wahalifu wa kimtandao kutekeleza mashambulizi yao kwa njia mbalimbali.

Wanaotekeleza uhalifu huu wanakuwa wabunifu na kila kukicha wanabuni mbinu mpya za mashambulizi. Wanajifunza jinsi ya kudanganya watu na kutumia udhaifu katika programu na mifumo ya mtandao ili kufanikisha malengo yao. Mashambulizi haya hayachagui rangi wala utaifa. Kila mmoja anaweza kuwa muathirika.

Kama sehemu nyingine yoyote ile duniani, mashambulizi ya mtandao yamekuwa tishio kubwa kwa usalama wa kidigitali nchini Tanzania. Kwa mfano, ni kwa kipindi kirefu sasa Watanzania wengi wamejikuta wakiwa ni wahanga wa utapeli wa simu unaojulikana kwa jina la “tuma kwa namba hii” na kupoteza fedha nyingi.

Ripoti ya Haki za Binadamu ya mwaka 2022 inaonesha kuwa idadi kubwa ya Watanzania wamekumbwa na mashambulizi ya mtandao au wameshuhudia mashambulizi kama hayo. Uchunguzi uliofanywa na na Kituo cha Sheria na Haki za Binadamu pia unalenga kutoa ufahamu kuhusu uzoefu wa Watanzania katika suala la usalama wa kidijitali.

Kulingana na ripoti hiyo, 81% ya washiriki waliripoti kuwa wamepata uzoefu au kushuhudia mashambulizi ya mtandao. Hii inaonesha kuwa tatizo la usalama wa kidigitali ni changamoto inayokabili jamii yetu. Athari za mashambulizi haya zinaweza kuwa za kifedha, kiakili, na hata kijamii.

Walipoulizwa kuhusu aina ya mashambulizi ya kidigitali wanayokumbana nayo zaidi, washiriki waligawanyika katika majibu yao. Kundi kubwa, ambalo ni 46%, lilielezea kuwa wizi wa fedha ndio aina kuu ya mashambulizi wanayokumbana nayo. Hii inaashiria kuwa ulinzi wa kifedha mtandaoni ni suala muhimu ambalo linapaswa kushughulikiwa kwa kipaumbele. Aina nyingine za mashambulizi zilizotajwa ni unyanyasaji wa maneno (22%), uonevu wa mtandaoni (19%), na wizi wa utambulisho (7%).

Wanawake na Watoto Hatarini Zaidi

Katika utafiti huo, pia washiriki waliulizwa kuhusu tatizo la uonevu wa kimtandao (cyberbullying). Asilimia kubwa ya washiriki (44%) walisema kuwa ni tatizo kubwa, huku 32% wakisema ni tatizo la wastani. Ni 24% tu ambao walisema ni tatizo dogo au sio tatizo kabisa.

Mtaalamu wa Teknolojia ya Habari na Mawasiliano (ICT) kutoka Geita alisema, "Aina za kawaida za mashambulizi ya kimtandao ni pamoja na wizi wa pesa, matumizi mabaya ya picha bila ridhaa, na wizi wa utambulisho."

Hata hivyo, wanawake na watoto wako katika hatari zaidi ya mashambulizi ya kimtandao, hasa ukatili wa mtandao (cyberviolence) na wizi wa utambulisho. Utafiti uliofanywa na Shirika la Afya Duniani (WHO) unaonesha kuwa, licha ya umuhimu unaokua wa kuunganishwa kwenye mtandao, kama mmoja kati ya wanawake kumi tayari ameshapitia aina fulani ya ukatili wa mtandao tangu umri wa miaka 15. Baadhi ya washiriki wa utafiti walisema kuwa wanawake na watoto wanakabiliwa na unyanyasaji wa mtandao.

Mtaalamu wa ICT katika ripoti hiyo kutoka Arusha alinukuliwa akisema, "Unyanyasaji wa kimtandao na matusi ni jambo la kawaida kwenye mitandao ya kijamii, kwa kawaida ukilenga wanawake. Watoto pia wana uwepo wao mtandaoni siku hizi, hivyo wanakabiliwa na hatari mbalimbali za ukatili wa mtandao, kwani hawana ufahamu wa hatari za mitandao ya kijamii na mtandao kwa ujumla."

Ulinzi ni Jukumu Binafsi

Utafiti huu unaleta maswali kadhaa muhimu juu ya uelewa wa umma kuhusu usalama na ulinzi wa kidigitali. Kwa kuwa asilimia kubwa ya washiriki wameripoti uzoefu wa mashambulizi ya mtandao, ni muhimu kuongeza juhudi za kuhamasisha umma juu ya hatari na njia za kujilinda dhidi ya mashambulizi haya.

Wakati teknolojia inaendelea kuwa sehemu muhimu ya maisha yetu ya kila siku, tunahitaji kuwekeza katika elimu ya usalama wa kidigitali. Hii inajumuisha kuelimisha jamii kuhusu mbinu za kujikinga na mashambulizi ya mtandao, kuboresha sheria na kanuni za ulinzi wa data.

Watanzania wanapaswa kuwa na ufahamu wa hatari za mashambulizi ya kimtandao na mbinu zinazotumiwa na wahalifu wa kimtandao. Elimu na ufahamu wa kutosha husaidia kuwawezesha kutambua na kuepuka vitisho vya kimtandao.

Ni muhimu kwa kila mtu kuchukua jukumu la kujilinda na mashambulizi ya kimtandao. Usalama wa kimtandao ni jukumu la kibinafsi kabla ya kuwa jukumu la mtu mwingine au taasisi. Kwa kuwa na ufahamu na kuwa mwenye ufahamu wa hatari za mashambulizi ya kimtandao, unaweza kuwa mfano mzuri kwa wengine, ikiwa ni pamoja na familia, marafiki, na wafanyakazi wenzako. Unaweza kushiriki maarifa yako na mazoea salama na kuwasaidia wengine kujilinda dhidi ya mashambulizi hayo.