Mwl.RCT
JF-Expert Member
- Jul 23, 2013
- 13,583
- 18,624
Mbinu za Ufanisi za Kuondokana na Mikataba Mibovu Tanzania
Mwandishi: MwlRCT
Mwandishi: MwlRCT
I. Utangulizi
Tanzania imekumbwa na janga la mikataba mibovu, likisababisha hasara kubwa kwa uchumi na jamii. Takwimu zinaonyesha kuwa tangu mwaka 2000, Tanzania imeingia mikataba zaidi ya 50 ambayo ni mibovu, ikisababisha hasara ya zaidi ya dola bilioni 5 katika madeni na faini.
Athari za kiuchumi na kijamii ni kubwa:
Zikichangia kudhoofisha thamani ya shilingi, Kwa mujibu wa tovuti ya Benki Kuu ya Tanzania (BOT), kiwango cha kubadilisha dola moja ya Marekani kwa Tanzania Shillings kwa tarehe 28 Julai 2023 ni Tsh 2,330; Kupunguza akiba ya fedha za kigeni, na kuongeza umaskini.
Makala hii inalenga kutafuta suluhisho thabiti la kukabiliana na changamoto hii, kwa kuchambua sababu za msingi na kutoa mapendekezo ya mbinu bora za kisheria, kisera na kiutendaji.II. Tatizo
Aina tatu kuu za mikataba mibovu zilizosababisha hasara kubwa ni pamoja na mikataba ya madini, bandari, na nishati. Kwa mfano, mikataba ya uchimbaji wa madini ghafi iliruhusu wawekezaji kusafirisha madini nje bila kulipa kodi stahiki.
Picha | Tanzania imeingia mikataba zaidi ya 50 - Kwa hisani ya Dwswahili
Sababu tatu za msingi za kuingia mikataba mibovu ni udhaifu wa vyombo vya udhibiti, rushwa kwa maafisa, na ukosefu wa umakini katika tathmini ya mikataba.
Athari mbili kubwa za mikataba mibovu ni pamoja na kuporomoka kwa thamani ya shilingi na kupungua kwa mapato ya serikali. Kwa mfano, mkataba wa ESCROW ulisababisha Tanzania kupoteza zaidi ya shilingi bilioni 300.
Picha | Watendaji wa Serikali ni wadau wa Mikataba hii Mibovu. - (Kwa hisani ya voaswwahili)
Wadau wanne wanaojihusisha na mikataba ni pamoja na watendaji wa serikali, wabunge, wawekezaji, na taasisi za kifedha. Wadau hawa wanapaswa kuzingatia maslahi ya taifa katika mchakato wa mikataba ijayo.
III. Suluhisho
Mbinu tatu za kisheria za kuzuia mikataba mibovu ni pamoja na kuimarisha sheria za manunuzi, kufanya tathmini endelevu ya mikataba, na kuhakikisha mikataba inazingatia maslahi ya taifa.
Mbinu tatu za kiutendaji ni pamoja na kuongeza uwazi katika mchakato wa mikataba, kuongeza uwajibikaji wa maafisa, na kuboresha mifumo ya udhibiti wa ndani.
Nchi ya Ghana imefanikiwa kukabiliana na changamoto ya mikataba mibovu kwa kuboresha sheria zake za manunuzi na kusimamia utekelezaji wake kikamilifu. Hii imesaidia kupunguza mianya ya rushwa na udanganyifu.
Kwa kuzingatia mbinu hizi, Tanzania inaweza kufanikiwa kukabiliana na changamoto ya mikataba mibovu na kulinda maslahi ya taifa.
IV. Utekelezaji
Kukabiliana na changamoto ya mikataba mibovu nchini Tanzania kunahitaji utekelezaji madhubuti wa mbinu zilizopendekezwa.
Hatua tano za msingi za kutekeleza mbinu hizi ni kuhuisha sheria za manunuzi ili ziendane na wakati, kuunda tume ya kudumu ya kupitia mikataba, kutoa mafunzo kwa maafisa zinazohusu mikataba, kuweka vifaa vya kisasa vya udhibiti wa ndani, na kusimamia utekelezaji wa mikataba kikamilifu.
Wadau watatu muhimu katika utekelezaji huu ni bunge, ofisi ya taifa ya ukaguzi, na vyama vya kiraia. Bunge lina jukumu la kutunga sheria zinazolinda maslahi ya taifa katika mikataba. Ofisi ya taifa ya ukaguzi ina jukumu la kukagua utekelezaji wa mikataba na kuhakikisha kuwa inazingatia sheria na taratibu. Vyama vya kiraia vina jukumu la kuhamasisha jamii kuhusu umuhimu wa uwajibikaji na uwazi katika mchakato wa mikataba.
Rasilimali tatu muhimu katika utekelezaji huu ni fedha, watumishi wenye ujuzi, na teknolojia ya kisasa. Fedha zitahitajika kwa ajili ya kuendesha shughuli za tume ya kupitia mikataba, kutoa mafunzo, na kuweka vifaa vya udhibiti wa ndani. Watumishi wenye ujuzi watatumika katika tume hiyo na pia katika ofisi za serikali zinazohusika na mikataba. Teknolojia ya kisasa itatumika katika udhibiti wa ndani ili kupunguza mianya ya rushwa na udanganyifu.
Changamoto tatu zinazoweza kukwamisha utekelezaji huu ni ufisadi, ukosefu wa umakini, na ukosefu wa ushirikishwaji wa wadau. Ufumbuzi wa changamoto hizi ni kuimarisha nidhamu miongoni mwa maafisa, kuongeza umakini katika tathmini ya mikataba, na kuwashirikisha wadau wote katika mchakato wa mikataba.
Utekelezaji madhubuti ndio utakaosaidia kukabiliana kikamilifu na changamoto ya mikataba mibovu nchini Tanzania.
Picha | Mikataba mibovu na hofu ya watanzania - ( kwa hisani ya BBswahili)
V. Hitimisho
Tatizo la mikataba mibovu limeathiri uchumi na jamii ya Tanzania kwa kiasi kikubwa. Sababu za msingi za tatizo hili ni udhaifu wa usimamizi na mifumo ya udhibiti. Suluhisho la kudumu ni kuboresha sheria na mifumo ya udhibiti ili kuzuia mianya ya ufisadi na kuhakikisha kuwa mikataba inayosainiwa inazingatia maslahi ya taifa.
Ninapendekeza maeneo mawili ya utafiti: athari za mikataba mibovu kijamii, na mbinu bora za taasisi za kiraia katika kusimamia utekelezaji wa mikataba. Utafiti katika maeneo haya utasaidia kuongeza uelewa wa jamii kuhusu tatizo hili na jinsi ya kukabiliana nalo.
Ni muhimu kwa jamii kutoa ushirikiano kwa serikali ili kukabiliana na tatizo hili pamoja. Serikali nayo ina jukumu la kulinda maslahi ya wananchi wake kwa kuchukua hatua madhubuti za kukabiliana na tatizo la mikataba mibovu.
Marejeo:
- VOA Swahili. (2022, Juni 3). Mawaziri 5 wahusishwa na kashfa ya mikataba mibovu - VOA Swahili . voaswahili.com/a/mawaziri-wahusishwa-na-kashfa-ya-mikataba-mibovu/4421408.html
- Kimaro, B. (2022, Juni 13). Makubaliano ya gesi asilia Tanzania - matumaini mapya ama kaa la moto lingine sekta ya nishati? .BBC News Swahili. bbc.com/swahili/habari-61780027
- Bank of Tanzania. (n.d.). Retrieved July 28, 2023, from bot.go.tz/
- DW. (2019, Septemba 23). Tanzania yasaini mikataba ya madini ya nadra na makampuni ya Australia. DW News Swahili. dw.com/sw/tanzania-yasaini-mikataba-ya-madini-ya-nadra-na-makampuni-ya-australia/a-65356191
- BBC Swahili. (2022, Juni 13), Mikataba mibovu na hofu ya Watanzania. bbc.com/swahili/habari-61780027
