OLS
JF-Expert Member
- Oct 12, 2019
- 419
- 670
Licha ya umuhimu wa teknolojia katika kuongeza kupata taarifa na maarifa, serikali nyingi za Kusini mwa Jangwa la Sahara, ikiwa ni pamoja na Tanzania, zimechukua hatua ambazo zinaathiri Uatikanaji wa Taarifa na uhuru wa kujieleza. Tanzania imepitisha sheria kama Sheria ya Huduma za Habari ya 2016, Sheria ya Mawasiliano ya Kielektroniki na Posta (EPOCA) ya 2010, Sheria ya Makosa ya Kielektroniki ya 2015, na Sheria ya Takwimu ya 2019, ambazo zinazuia kwa namna moja au nyingine upatikanaji wa taarifa na uhuru wa kujieleza.
Moja ya masuala muhimu nchini Tanzania ni ongezeko la bei za vifurushi vya data. Kampuni za mawasiliano nchini Tanzania zimekuwa zikiendelea kuongeza bei. Hii imeleta kutokuridhika kwa umma, karibu 90% ya watumiaji wakionyesha kutokuridhishwa kwao bei za data zilizoanza 2021.
Ingawa serikali inadai kuwa Tanzania ina bei za chini zaidi za data katika Afrika Mashariki, ikilinganishwa na mshahara wa wastani kwa mwezi, Watanzania kwa kweli hulipa asilimia kubwa zaidi ya mapato yao kwa ajili ya data. Ikilinganishwa na bei ya data na kipato cha wastani kwa mwezi na nchi jirani kama Uganda na Kenya, inakuwa wazi kuwa Watanzania wanabebeshwa gharama kubwa.
Inaonekana kuwa ongezeko la bei za data nchini Tanzania ni njia nyingine iliyotumiwa na serikali kudhibiti ushiriki wa habari mtandaoni. Pamoja na sheria zinazozuia ufikiaji wa habari, hatua hizi zinaweka vizuizi ambavyo vinazuia mtiririko huru wa habari na kuzuia uwezo wa waandishi wa habari, raia, na wablogu kupata na kutoa habari.
Uhuru wa vyombo vya habari nchini Tanzania pia ni shida kutokana na sheria. Waandishi wa habari mara nyingi wanakabiliana na changamoto wanapohabarisha juu ya serikali, kwani serikali ndiyo inayotoa matangazo. Aidha, uanzishwaji wa Kanuni za Yaliyomo Mtandaoni mwaka 2018 bloggers na vloggers ambao sasa lazima wajisajili na kulipa ada bila kujali mapato yao.
Intaneti imerahisisha utoaji taarifa na raia ufikiaji wa vyanzo mbalimbali vya habari, ikiwa ni pamoja na habari na matukio ya kimataifa. Majukwaa ya mitandao ya kijamii yamewawezesha watu kufuatilia matukio yanayotangazwa moja kwa moja, kukusanya hadithi, na kutoa maoni yao juu ya masuala mbalimbali. Serikali mara kwa mara inajibu masuala yanayotolewa kwenye mitandao ya kijamii, ni muhimu kutambua kuwa kutatua masuala kama vile bei za data sio jukumu la kampuni za mawasiliano pekee bali pia la serikali.
Ili kutumia kabisa uwezo wa ufikiaji wa intaneti, mambo muhimu yanapaswa kushughulikiwa. Mambo hayo ni pamoja na kuhakikisha kasi ya kutosha ya intaneti, kutoa vifaa sahihi, kutoa uunganisho wa mpana usio na kikomo, na kuwa na bei nafuu ya data. Sera ya Taifa ya Teknolojia ya Habari na Mawasiliano ya 2016 nchini Tanzania inalenga kufikia ufikiaji wa intaneti ulioweza kupatikana na nafuu ili kukuza maendeleo ya kijamii na kiuchumi, na lengo la kufikia asilimia 80 ya idadi ya watu ifikapo mwaka 2025. Juhudi kama vile pendekezo la kuondoa kodi ya VAT kwenye vifaa vya kidigitali inaonyesha kutambuliwa kwa umuhimu wa huduma nafuu za intaneti
Hata hivyo, gharama za data nchini Tanzania bado ni kubwa ikilinganishwa na viwango vilivyopendekezwa na mashirika kama Alliance for Affordable Internet (A4AI). Gharama ya data inazidi sana kiwango kilichopendekezwa, na bei ya GB 5 ikiwa mara tano zaidi ya kiasi kinachopendekezwa. Urahisi wa kumudu gharama ni jambo muhimu katika kuhakikisha upatikanaji mpana wa habari na kukuza uhuru wa kisiasa katika zama za kidigitali.
Licha ya malalamiko ya umma, serikali imekuwa ikionyesha kukataa kusimamia bei za vifurushi vya data, ikidai kuwa sio huduma iliyoandikishwa. Hata hivyo, Mamlaka ya Udhibiti Mawasiliano Tanzania (TCRA) ilijibu malalamiko hayo mwezi Aprili 2021 kwa kutolewa kwa barua ya kusitisha ongezeko la bei za vifurushi vya data lililopendekezwa. Kuongezeka kwa bei ya data si tu kunafanya upatikanaji wa intaneti kuwa ghali kwa wengi, bali pia kunakwamisha malengo ya serikali yaliyowekwa katika Sera ya Teknolojia ya Habari na Mawasiliano ya 2016.
Upatikanaji wa habari ni muhimu katika nchi yenye demokrasia, na kushindwa kudumisha bei nafuu ya data kutapunguza uwezo wa wananchi kupata na kushiriki habari. Kuhakikisha bei nafuu ya data kulingana na hali ya maisha kutakuza ushiriki na upatikanaji wa habari na kuongeza uhuru wa kisiasa, kuruhusu watu kushiriki katika mazungumzo na kuelezea maoni yao mtandaoni.
Tanzania inakabiliwa na changamoto kubwa katika kuzuia upatikanaji wa habari, licha ya uwezo wa teknolojia ya kidigitali na intaneti kuimarisha ushiriki wa wananchi na kuongeza upatikanaji wa habari. Ingawa juhudi zimefanyika katika kuboresha upatikanaji na uwezo wa kumudu intaneti, bado kuna kazi inayopaswa kufanywa katika kushughulikia uhuru wa vyombo vya habari na kuhakikisha upatikanaji mpana wa habari. Kufanikisha upatikanaji wa intaneti uliowezeshwa na bei nafuu ni muhimu katika kukuza maendeleo ya kijamii na kiuchumi nchini Tanzania na kuwawezesha wananchi kunufaika na fursa za zama za kidigitali.
Moja ya masuala muhimu nchini Tanzania ni ongezeko la bei za vifurushi vya data. Kampuni za mawasiliano nchini Tanzania zimekuwa zikiendelea kuongeza bei. Hii imeleta kutokuridhika kwa umma, karibu 90% ya watumiaji wakionyesha kutokuridhishwa kwao bei za data zilizoanza 2021.
Ingawa serikali inadai kuwa Tanzania ina bei za chini zaidi za data katika Afrika Mashariki, ikilinganishwa na mshahara wa wastani kwa mwezi, Watanzania kwa kweli hulipa asilimia kubwa zaidi ya mapato yao kwa ajili ya data. Ikilinganishwa na bei ya data na kipato cha wastani kwa mwezi na nchi jirani kama Uganda na Kenya, inakuwa wazi kuwa Watanzania wanabebeshwa gharama kubwa.
Price per Gigabyte (in USD) | Average Monthly Salary | Percent of 1GB to Average monthly income | Percent of 5GB to Average income | |
| Tanzania | $0.75 | $174 | 0.43% | 2.16% |
| Uganda | $1.56 | $1,291 | 0.12% | 0.60% |
| Kenya | $2.25 | $738 | 0.30% | 1.52% |
Inaonekana kuwa ongezeko la bei za data nchini Tanzania ni njia nyingine iliyotumiwa na serikali kudhibiti ushiriki wa habari mtandaoni. Pamoja na sheria zinazozuia ufikiaji wa habari, hatua hizi zinaweka vizuizi ambavyo vinazuia mtiririko huru wa habari na kuzuia uwezo wa waandishi wa habari, raia, na wablogu kupata na kutoa habari.
Uhuru wa vyombo vya habari nchini Tanzania pia ni shida kutokana na sheria. Waandishi wa habari mara nyingi wanakabiliana na changamoto wanapohabarisha juu ya serikali, kwani serikali ndiyo inayotoa matangazo. Aidha, uanzishwaji wa Kanuni za Yaliyomo Mtandaoni mwaka 2018 bloggers na vloggers ambao sasa lazima wajisajili na kulipa ada bila kujali mapato yao.
Intaneti imerahisisha utoaji taarifa na raia ufikiaji wa vyanzo mbalimbali vya habari, ikiwa ni pamoja na habari na matukio ya kimataifa. Majukwaa ya mitandao ya kijamii yamewawezesha watu kufuatilia matukio yanayotangazwa moja kwa moja, kukusanya hadithi, na kutoa maoni yao juu ya masuala mbalimbali. Serikali mara kwa mara inajibu masuala yanayotolewa kwenye mitandao ya kijamii, ni muhimu kutambua kuwa kutatua masuala kama vile bei za data sio jukumu la kampuni za mawasiliano pekee bali pia la serikali.
Ili kutumia kabisa uwezo wa ufikiaji wa intaneti, mambo muhimu yanapaswa kushughulikiwa. Mambo hayo ni pamoja na kuhakikisha kasi ya kutosha ya intaneti, kutoa vifaa sahihi, kutoa uunganisho wa mpana usio na kikomo, na kuwa na bei nafuu ya data. Sera ya Taifa ya Teknolojia ya Habari na Mawasiliano ya 2016 nchini Tanzania inalenga kufikia ufikiaji wa intaneti ulioweza kupatikana na nafuu ili kukuza maendeleo ya kijamii na kiuchumi, na lengo la kufikia asilimia 80 ya idadi ya watu ifikapo mwaka 2025. Juhudi kama vile pendekezo la kuondoa kodi ya VAT kwenye vifaa vya kidigitali inaonyesha kutambuliwa kwa umuhimu wa huduma nafuu za intaneti
Hata hivyo, gharama za data nchini Tanzania bado ni kubwa ikilinganishwa na viwango vilivyopendekezwa na mashirika kama Alliance for Affordable Internet (A4AI). Gharama ya data inazidi sana kiwango kilichopendekezwa, na bei ya GB 5 ikiwa mara tano zaidi ya kiasi kinachopendekezwa. Urahisi wa kumudu gharama ni jambo muhimu katika kuhakikisha upatikanaji mpana wa habari na kukuza uhuru wa kisiasa katika zama za kidigitali.
Licha ya malalamiko ya umma, serikali imekuwa ikionyesha kukataa kusimamia bei za vifurushi vya data, ikidai kuwa sio huduma iliyoandikishwa. Hata hivyo, Mamlaka ya Udhibiti Mawasiliano Tanzania (TCRA) ilijibu malalamiko hayo mwezi Aprili 2021 kwa kutolewa kwa barua ya kusitisha ongezeko la bei za vifurushi vya data lililopendekezwa. Kuongezeka kwa bei ya data si tu kunafanya upatikanaji wa intaneti kuwa ghali kwa wengi, bali pia kunakwamisha malengo ya serikali yaliyowekwa katika Sera ya Teknolojia ya Habari na Mawasiliano ya 2016.
Upatikanaji wa habari ni muhimu katika nchi yenye demokrasia, na kushindwa kudumisha bei nafuu ya data kutapunguza uwezo wa wananchi kupata na kushiriki habari. Kuhakikisha bei nafuu ya data kulingana na hali ya maisha kutakuza ushiriki na upatikanaji wa habari na kuongeza uhuru wa kisiasa, kuruhusu watu kushiriki katika mazungumzo na kuelezea maoni yao mtandaoni.
Tanzania inakabiliwa na changamoto kubwa katika kuzuia upatikanaji wa habari, licha ya uwezo wa teknolojia ya kidigitali na intaneti kuimarisha ushiriki wa wananchi na kuongeza upatikanaji wa habari. Ingawa juhudi zimefanyika katika kuboresha upatikanaji na uwezo wa kumudu intaneti, bado kuna kazi inayopaswa kufanywa katika kushughulikia uhuru wa vyombo vya habari na kuhakikisha upatikanaji mpana wa habari. Kufanikisha upatikanaji wa intaneti uliowezeshwa na bei nafuu ni muhimu katika kukuza maendeleo ya kijamii na kiuchumi nchini Tanzania na kuwawezesha wananchi kunufaika na fursa za zama za kidigitali.
