SoC03 Uandishi wa habari wa raia unavyochochea demokrasia Tanzania

[Mamshungulii]

Mapinduzi-ya mawasiliano ya watu-wengi miaka 50 iliyopita yaliwasilisha ulimwengu kutumia TV zetu, lakini ilikuwa safari ya kwenda tu tulichoweza kufanya ni kukodolea macho kioo na kuangalia tu. Kinyume-chake, Vyombo vya Habari vya mtandaoni vya sasa ni safari ya njia mbili na hatusikilizi tu, bali pia tunaweza kujibu papo kwa papo.

Mitandao-ya-kijamii imebadilisha kwa-haraka-sana tasnia ya vyombo-vya-habari vya Tanzania,teknolojia hii imeingia katika kila nyanja na hutumika kwa madhumuni binafsi,yakitaaluma,yakijamii na biashara.
Mitandao ya kijamii imekuwa sehemu muhimu ya tasnia ya habari, kiuwasilishaji, kiuuzaji na kiutangazaji. Mapinduzi ya mitandao-ya-kijamii yamebadilika na yamegeuza uandishi-wa-habari na Mashirika-ya-habari.

Umuhimu wa Mitandao ya kijamii Tanzania umekuwa sio mjadala tena, Kwahiyo vyombo vya habari vya Tanzania vimekubali kwa ufanisi teknolojia ya vyombo vya habari vya kijamii na mabadiliko ya kidigitali ili kupanua na kutanua wigo katika ufikiaji na udhihirisho wao. Leo mwelekeo ni kwamba watumiaji/watazamaji/hadhira hutoa mawazo/mada,picha, katuni, majibu, katuni/video hufanyika kama vichwa vya habari kwenye matangazo ya televisheni kwa wakati muafaka na kupelekea kutengeneza vichwa vya habari kwenye kurasa za mbele za magazeti na pia wanablogu hufafanua upya makali ya uandishi wa habari na ajenda ya vyombo vya habari vingine nchini Tanzania.

Neno, 'Mitandao ya kijamii' hurejelea matumizi ya mtandao na teknolojia ya simu kubadilisha Habari na mawasiliano kuwa njia ya maingiliano-ya-mawasiliano. Kwasasa mitandao-ya-kijamii imechukua aina nyingi tofauti ikiwa ni Pamoja na magazeti, vikao-vya-mtandao, blogu-za-kijamii, wiki, podikasti, blogu, picha , katuni, ukadiriaji/uwekaji-alama-za-kijamii, vyote vimekuwa viungo muhimu.

Sehemu za vyombo-vya-habari vya kawaida vimepitisha majukwaa-anuwai ya media-ya-kijamii kama YouTube, Facebook, Instagram, Twitter kuwa kama matokeo,njia-hizi za majukwaa zimejikuta zinabadilisha jinsi maudhui ya Vyombo vya habari yanavyotolewa, kuzalishwa, kutumiwa na kusambazwa. Sasa muelekeo umekuwa kwamba watumiaji /watazamaji/hadhira hutoa mada /mawazo/masuala, picha, katuni, vibonzo au video ambazo hufanywa vichwa vya habari kwenye kurasa za mbele za habari na hufanya wanablogu kufafanua upya makali ya uandishi wa habari za ajenda ya vyombo vya habari vingine nchini Tanzania.
Ukuaji na ueneaji wa matumizi ya mitandao-ya-kijamii na kuibuka kwa zana rahisi kama zinazotumiwa na YouTube, Twitter,Instagramna Facebook kwa kuwezesha uchapishaji wa media binafsi kumesababisha kusawazisha uhusiano wa kiutamadunii kati ya Habari ,wazalishaji na watumiaji.

Sikuhizi hali ya Habari zinazochipuka imehama kutoka kwa wahariri,wanahabari,chumba-cha-habari hadi mitandao-ya-kijamii na zinazozalishwa na maudhui kuzalishwa na mtumiaji.Hii imeunda aina mpya ya utamaduni na shinikizo kwa wataalamu kuzingatia kubadilisha asili la kimajukumu na wajibu.
Pamoja na mabadiliko ya kimajukumu na mahitaji makubwa Wanahabari wamejikuta wanakumbatia zana-za-mitandao-ya-kijamii kama facebook,Instagram,twitter,blogu kuwa kama zana za Habari.

Duniani, kulingana na ripoti ya MaryMeeker, anasema ”kila mwaka utengenezaji wa pini za Pinterest umeongezeka kwa 75%, Matangazo kwa video - Tiktok matangazo yanaongezeka kwa 83%, Instagramu kwa 85%, watumiaji milioni 100 wa Snapchat kila siku huunda maudhui. Majukwaa ya maudhui yana mengi ya kupata kuttokana na nguvu za dhana za uumbaji wa maudhui.

MIONGOZO YA UHARIRI

Kwakuzingatia mwenendo,imebidi kuwepo kwa miongozo mipya ya uhariri ili kukidhi MAHITAJI YA KURIPOTI kupitia MITANDAO-YA-KIJAMII,kwani WAHARIRI-WA-MITANDAO-YA-KIJAMII na WAANDISHI-WA-MITANDAO hii wanakabiliwa na wimbi jipya la teknolojia-ya-kisasa.

Maudhui yanayozalishwa na Mtumiaji wa mitandao-ya-kijamii yana jukumu kubwa katika kuelekeza na kutofautisha angalizo kwa maudhui ya Habari-za-jadii na zinazojitokeza.

Maudhui yanayozalishwa na mtumiajii hayako kibiashara wala kuchukua nafasii ya uandishi-wa-habari lakini YANAUNDA /KUFAFANUA upya uandishi -wa-habari kwa nyongeza au kutofautisha na kutenganisha maoni na kuunda safu mpya ya Habari.

SABABU ZA VYOMBO-VYA-HABARI KUINGIA KWENYE MITANDAO-YA-KIJAMII

1. KUSIMULIA HADITHI ZENYE UBORA ZAIDI,daima tumetofatiana katika ujuzi,uelewa na utambuzi hivyo basi Mashirika-ya-habari hutumia umati kukusanya maoni ,picha,taarifa,maarifa,video na mawazo.Virutubisho hivi hukamilisha vyanzo vyao vya kukusanya Habari na kuboresha matokeo yao.

2. KUTENGENEZA MAHUSIANO BORA, Watumiaji wanaoshiriki huwa waaminifu zaidi na hutumia muda zaidi, na kuwafanya kuwa wa thamani zaidi watangazaji ama kwa kukuza/kutangaza/kuuza huduma zingine za kampuni. Mitandao-ya-kijamii imekuwa na nguvu kuu ,ina uwezo mkubwa wa kutenda bila ya kutumia vyombo-vya-habari vya jadi.

Watu mashuhuri na wenye ushawishi mkubwa kupitia mitandao yao wanaweza kutatua,kuvuka,kudhoofisha au kuimarisha kwa Kwenda nje ya mipaka ya taasisi zilizopo. Vyombo-vya-habari vya kawaida vinatolewa kwa ushindani katika kurekebisha na kusawazisha kwa mtindo mpya na nyanja mpya kutoka kwa wanaharakati hadi wanablogu hadi wanaharakati-wa-mitandao-ya-kijamii, ambao wanageuka kuwa chanzo mbadala cha habari na taarifa.

3. KASI YA HABARI ZINAZOIBUKA,Mitandao-ya-kijamii hutoa taarifa kwa haraka Zaidi kabla ya vyombo-vya-habari vya jadi kutoa kwa mfano ajali ya kuungua kwa watu Morogoro ,ajali ya ndege ya precision Air ya Bukoba na matukio ya mafuriko ya maji Arusha.

Andiko hili linachagiza namna waandishi-wa-habari katika mashirika-mashuhuri-ya-habari Tanzania wanavyozidi kuhusisha hadhira katika njia hiyo wanatafiti na kusimulia hadithi na kurejelea mitandao -ya-kijamii na Maudhui-ya-watumiaji.

UANDISHI-WA-HABARI-WA-RAIA, hutekeleza jukumu kubwa katika mchakat wa KUKUSANYA, KURIPOTI, KUCHAMBUA na KUSAMBAZA HABARI/TAARIFA.SHAYNE BOWMAN na CHRIS WILLS, wanasema”..nia ya ushiriki huu wa raia nii kutoa Habari-huru,ya-kuaminika,sahihi,pan ana muhimu ambayo Demokrasia inaihitaji.
Mwaka 2003, LASICA kupitia Makala ya Mapitio ya Uandishi-wa-habari-wa-kiraia aliainisha aina zifuatazo zinazozingatiwa na vyombo-vya-habari kupitia mitandaoni: -

A. USHIRIKI WA HADHIRA (kama vile maoni-ya-mtumiaji yanayoambatishwa na hadithi-za-habari, blogu-za-binafsi, picha au video zilizonaswa kutoka kwenye kamera za simu binafsi, au habari-za-ndani zilizoandikwa na wanajamii au shuhuda.
B. HABARI HURU
C. TOVUTI ZA TAARIFA
D. TOVUTI KAMILI ZA HABARI SHIRIKISHI
E. MEDIA-NYEMBAMBA zinajumuish Orodha za barua,majarida-ya-baruapepe
F. TOVUTI ZA UTANGAZAJI BINAFSI

UANDISHI WA HABARI WA RAIA NA UTAWALA BORA

Uandishi wa habari-wa-kiraia unazidi kuongezeka na unahusishwa na dhana ya uraia-hai na haja ya kuimarisha DEMOKRASIA,UWAJIBIKAJI NA UTAWALA BORA. Kwa hakika umesaidia kupaza sauti zao katika kushughulikia masuala mengi kama vile masuala ya ukatili wa kijinsia, haki ya elimu, afya, rushwa, maafa, usalama wa raia na mengine mengi ambayo ni muhimu kwa maendeleo ya jamii na nchi.

Neno Mwanahabari-raia halikuwepo kabla ya ujio wa mitandao.Uandishi-wa-raia umekuja sanjari na ukuaji wa vitendaji vya mwingiliano kwenye mtandao.Ingawa inahusisha vipengele vingi na huja kwa namna tofauti,ikiwa ni pamoja na Blogu,vikao,kupakia picha/video,kwenye vyombo-vya-habari ,uandishi wa habari una jambo moja la msingi nalo ni KUCHANGIA UANDISHI-WA-HABARI.

Majuzi tu,ilikuwa Vyombo-vya-habari vinachakata habari ama kwa kuzipunguza au kupuuza au kuzizidisha na umma kwa wakati wote ulikuwa mpokeaji tu :SASA watu-wa-kawaida wanazidi kuripoti kile wanachoshuhudia kama:Ulaghai, rushwa, unyanyasaji, unyonyaji, ajali, maafa, ufisadi, uzembe,uhisani, na wanaunda mtandao-wa-ripoti ndogondogo kwenye tovuti-za-jamii, kama Youtube, facebook, Twitter, Instagram, Tiktok wanahariri kwenye blogu na kutoa maoni kwenye tovuti-za-habari,maoni yao yanatafutwa na vyombo vya habari vya kawaida na ripoti zao na maoni yao huchapishwa.

Tanzania leo ,Vyombo-vya-habari vimebadilika sana na kuathiri uandishi-wa-habari kwa waandishi-wa-habari na hadhira.HAKUNA TENA MAWASILIANO YA NJIA MOJA,Kwan yamekuwa na muingiliano mkubwa naa kuwa chombo chenye nguvu ya mawasiliano.Sasa idadi ya chaneli-za-televisheni-ya-kiswahili,tovuti-za-habari ,tovuti-za-blogu zinaonekana zikitoa jukwaa kwa watu-wa-kawaida kuwa waandishi-wa-habari kama raia na kushiriki hadithi zao na nyingine za kilimwengu.

KINACHOHITAJIKA NI UWEZESHAJI WA KANUNI MUHIMU ZA UANDISHI-WA-HABARI KWA UMATI HUU WA KITANZANIA.

Mitandaoni Tanzania kumesaidia kuleta mapinduzi katika vyombo-vya-habari kwani watu hupaza sauti zao kushughulikia masuala yanayowahusu,kuibua masuala muhimu kimkakati na kimjadala kuleta utambuzi wa mtandao-wa-kijamii kama mihimili yenye nguvu.

 

[Mamshungulii]

Katika kila sekta mabadiliko ya kiaaluma hayaepukiki, uandishi wa habari umeona mabadiliko mara kwa mara kutoka kwa machapisho ya habari.kwa vyombo vya habari vya kielektroniki, vyombo vya habari vipya na sasa Mitandao ya Kijamii.

Teknolojia imebadilisha jinsi habari inavyokusanywa, kusambaza na kushiriki habari, teknolojia imeleta vipengele vipya na miundo kama inavyobadilishwa kwa mahitaji ya watumiaji na mahitaji ya hadhira. Kwa kuwa hakuna kukwepa mabadiliko hayo tayari yameshatokea, waandishi wa habari wanapaswa kukumbatia mabadiliko na kufafanua upya kazi yao. Mushirikiano, ni hitaji la saa.

Mwisho maswali ya maadili na viwango vya taaluma yanaibuliwa na yanahitaji mashauri mazito na kuna wigo wa utafiti zaidi wa kusoma masuala ya maadili na uaminifu katika Uandishi wa Habari wa kiraia. Raia wanaofanya aina hii ya uandishi wa habari ambao hauzingatii Maadili yoyote au kanuni za maadili za taaluma na katika mchakato unaoibua maswali ya upendeleo, uaminifu na uwajibikaji ambao umesababisha ukosoaji mwingi.

Demokrasia ya vyombo vya habari na wananchi imeunganishwa na mambo mengi ambayo yanahitaji ufahamu wa kina na uelewa.Kama msemo unavyokwenda, habari ni nguvu, lakini habari potofu na uwezo wa kupotosha zinaweza kuwa na nguvu sawa na uwezekano wa Kuleta athari .

Kuripoti kunaweza kutengeneza na kuvunja sifa, kuathiri usawa wa kifedha wa kijamii, kisiasa na kiuchumi duniani kote. Pamoja na mengi mamlaka iliyojikita katika daraja la nne, ni muhimu kwamba waandishi wa habari wafuate viwango vikali na kama suala la maadili,usahihi ni muhimu zaidi ya kuripoti tu.

Hoja hizi zinafaa haswa na mitandao ya kijamii inayothibitisha kuwa zana bora na yenye nguvu, ambapo ufafanuzi wa nini hasa hujumuisha uandishi wa habari unazidi kutoeleweka kwa matokeo yake. Mistari kati ya uandishi wa habari na mwananchi uandishi wa habari unaweza kuwa na ukungu, lakini bado kuna mambo yanayofafanua ambayo yanatoa ufafanuzi wa tofauti kati ya wataalamu na raia. Kama vile ufafanuzi wa kanuni na taratibu za kisheria zinavyolazimishwa kutambua umuhimu wa aina za kisasa za vyombo vya habari,pengine ufafanuzi wa uandishi wa habari utabadilika katika siku zijazo, na kuanza kuwajibika kwa wanablogu na wanaharakati wa vyombo vya habari.

 

[Numbisa]

nice

 

[Mamshungulii]

nice

Thanks