Rais Magufuli na Punguzo la (PAYE): Je Kuna unafuu kwa mfanyakazi wa kima cha chini?

[Mchambuzi]

Serikali imetangaza punguzo la kodi ya mapato (PAYE) la asilimia mbili i.e kutoka 11% ya sasa hadi 9% kwa income bracket ya TZS 170, 000 hadi TZS 360,000.

Kima cha chini cha mshahara wa serikali ni TZS 315,000 kwa mwezi. Chini ya kiwango hichi cha mshahara, punguzo la kodi ni TZS 2900 tu. Lakini kwenye uchambuzi wetu, tutatumia kipato cha tzs 265,000 ili kuendana na income bracket inayohusishwa na punguzo hili - yani Kipato kati ya TZS 1700,000 na TZS 360,000. Wastani wa bracket hii unatupa TZS 265,000.

Kabla ya punguzo hili, makato ya kodi yalikuwa ni (11%) ya mshahara wa mwezi ikimaanisha kwamba:

Mfanyakazi huyu wa kima cha chini alikuwa akikatwa kodi (TZS 265,000-170, 000)* 11% ambayo ilikuwa ni sawa na TZS 10,450 kwa Mwezi.

Baada ya punguzo hili, ambapo sasa makato ya kodi ni (9%), mfanyakazi huyu wa kima cha chini sasa atakatwa kodi (TZS 265,000 - 170,000)*9%, ambayo sasa itakuwa ni sawa na TZS 8,550.

Je, amepunguziwa mzigo wa kodi kwa kiasi gani (TZS)?

Jibu ni kwamba punguzo la TZS (10,450 - 8,550), ni sawa TZS 1,900.

Kwa maana nyingine, ahadi ya "mabadiliko" kupitia bajeti ya kwanza ya serikali ya awamu ya Tano kwa wafanyakazi wa kima cha chini linapokuja suala la punguzo la kodi ya mapato (PAYE), ni TZS 1,900.

Hapa tunaona kwamba punguzo husika la kodi halina 'impact' ya maana kwa watumishi waliolengwa na uamuzi huu. Maswali yanayofuata ni je:

1. Serikali imejipanga vipi Kumlinda mtumishi huyu dhidi ya mfumuko wa kodi (inflation)?

2. Je serikali imejipanga vipi Kumwongezea mtumishi huyu kipato chake katika bajeti hii ya "mabadililo" ili na yeye aweze kuboresha maisha yake na familia?

Tujaribu kuangalia haya Kwa undani.

Kwa mujibu wa idara ya takwimu ya taifa (NBS), mfumuko wa bei kwa kipindi cha Mwezi March 2015 hadi March 2016 ni wastani wa 5.4%. Kwa maana nyingine, gharama za maisha kwa mtanzania katika kipindi hiki ilipanda kwa wastani wa 5.4%.

Kwahiyo ili mwananchi huyu aweze kumudu maisha yale yale ya Machi 2015 (bila ya kujalisha ana maisha bora au duni kiasi gani), kipato/mshahara wake ulitakiwa uongezeke kwa 5.4% kufikia Machi 2016. Kwa maana nyingine, ili Mtumishi huyu aweze kumudu maisha yale yale duni aliyoishi mwaka 2015, ilitakiwa mshahara wake uongezeke kwa TZS 13,669 zaidi kwa kipindi husika 2016.

Muhimu:
Kwa ongezeko hili la TZS 13,669 katika mshahata wake haina maana kwamba uwezo wake kimaisha kwa 2016 utskuwa umeboreshwa. Badala yake ni kwamba uwezo wake kimaisha utakuwa angalau umerudishwa katika hali Ile Ile duni ya mwaka 2015, badala ya kuwa duni zaidi. Basi.

Je vipi suala la ongezeko la mshahara kukidhi maisha bora?

Ili kuelewa ni kwa kiasi gani Mtanzania huyu anaishi maisha duni, tunahitaji kuangalia mfumuko wa bei katika bidhaa moja moja badala ya wastani wa 5.4% kwa sababu takwimu hii ya wastani mara nyinyi inaficha uhalisia wa mambo hasa pale serikali inapokuwa na utamaduni wa kutoa kauli kwamba katika kipindi husika, mfumuko wa bei umedhibitiwa ndani ya tarakimu moja, kwahiyo uchumi upo imara, huku uhalisia wa mambo ukiwa kwamba mfumuko wa bei katika bidhaa moja moja muhimu kwa wananchi kama vile "chakula" ukibakia katika tarakimu mbili (double digits). Hii ni moja ya sababu kubwa kwanini wananchi wengi huwa hujiuliza - kulikoni serikali inasema imedhibiti mfumuko wa bei ndani ya tarakimu moja (single digit inflation), kwahiyo wananchi wasihofu, afya ya uchumi ni Mara lakini taarifa hizi hawazioni kila wanapoenda kununua bidhaa kama sukari, unga nk.

Kwa mujibu wa NBS, bidhaa za vyakula zinachukua 39% ya matumizi ya Mtanzania kila mwezi. Kwa maana hii, mfanyakazi wa kima cha chini (TZS 265,000) anatumia takribani TZS 103,350 kila Mwezi kwenye chakula tu. Katika kipindi cha March 2015 hadi March 2016, mfumuko wa bei za vyakula ulikuwa kama 9%. Hii ni Karibia Mara mbili ya wastani wa mfumuko wa bei kwa kipindi husika (5.4%), na ni Karibia na tarakimu mbili (double digits) ambayo hata kwa Serikali, sio "safe zone"linapokuja suala zima la gharama za maisha ya wananchi.

Kwahiyo ili Mwananchi huyu aweze kumudu bajeti ile Ile ya chakula ya mwaka uliotangulia (2015) kwa ajili yake na familia (tzs103,350) kwa Mwezi, kwa mfumuko huu wa bei ya vyakula (9%) kwa mwaka, inabidi katika kipindi husika cha mwaka 2016, kipato chake kukidhi mahitaji ya chakula inabidi kiongezeke kwa TZS 9,300 au zaidi.

Tukiendelea kujadili suala la kipato na maisha bora katika muktadha wa mfumuko wa bei:

Kwa mujibu wa idara ya takwimu ya taifa (NBS), huduma za Afya huchukua 2.9% ya matumizi ya Mtanzania. Kwa maana hii, kwa mfanyakazi wa kima cha chini, gharama zake za afya ni TZS 7,685 kwa Mwezi. Kwa mujibu wa NBS, katika kipindi husika (March 2015-2016), gharama za afya ziliongezeka kwa 6.2%, ikiwa ni zaidi ya wastani wa mfumuko wa bei ambao ulikiwa ni 5.4%. Hapa tunaona kwa urahisi kabisa kwamba kwa namna yoyote ile, kwa kipato hiki, mwananchi huyu hawawezi kupata huduma ya "afya bora."

Elimu:
Kwa mujibu wa NBS, wananchi hutumia 1.5% ya mapato Yao kwenye elimu. Kwa maana hii, gharama za elimu kwa mfanyakazi wa kima cha chini (tzs 265,000), ni TZS 3,975 kwa Mwezi, ambayo ni sawa na TZS 47,700 kwa mwaka. Je:

Ni elimu yenye "ubora gani" ambayo Mtanzania huyu anayepokea kima cha chini cha mshahara ataweza kuwapatia watoto wake? Kwa vyovyote vile, familia ya aina hii daima itaishi katika "vicious circle of poverty."

Katika kipindi husika, mfumuko wa bei katika huduma ya elimu ulikuwa ni 2.6%. Hiki ni kielelezo kwamba sehemu kubwa ya elimu inatolewa na serikali Kwa gharama ndogo sana kwa wananchi lakini pia elimu isiyotengewa bajeti ya kutosha, hivyo kuwa ni elimu isiyo "bora." Lakini kwa upande wa wazazi wanaojiweza zaidi kimaisha ambao wanasomesha watoto wao kwenye shule binafsi ambapo elimu ni bora zaidi, hii ni habari njema kwa sababu kwao, ongezeko la 2.6% kama gharama ya kusomesha watoto kati kipindi husika ni suala ambalo wengi wanamudu.

Je yepi zaidi tutayaona katika bajeti ya kwanza ya Mabadiliko?

Muda utatueleza.

 

[Kimla]

Hicho unachokisave utanunua unit ngapi za umeme? Hii ndo jinsi ya kupima value.

 

[Freeland]

pale ambapo agenda za kisiasa zinaathiri maisha ya watu

 

[Mnyalu wa Kweli]

Mkuu,hebu nielimishe.Kuna claims kuwa Paye hukatwa baada ya kuondoa makato ya michango ya pension.Yaani kiwango kinachokokotolewa kodi ni kile kinachobaki baada ya deduction ya mchango wa pension kufanyika.Is there any truth in this?

 

[soko zakaria]

kweli watanzania tuna kazi kwani hali ya maishi ni ngumu sana pia wafanyakazi mishahara ni kidoga ukilinganisha na life cost mlipo wa bei nao huko juu kwa sasa ni 5.4% kweli raia hapa kwa lipi tulizania the way anavyojua km za barabara angejua matatizo ya watumishi, leo bado kuna watumishi awajalipwa madai yao

 

[Eric Cartman]

Vitu vingine wanavielewa wao wenyewe huko wizara ya mipango na fedha shedding 2% ya kodi doesnt change that much to low income families; lakini it does make a big dent in the government purse.

Serikari hii ina sera ya elimu bure ambayo kwa sasa wanapeleka sh/23b nationally the sum can not even be divided into billion for each region god know how much local government receives and each school, common sense says the impact is close to zero. Volume za wanafunzi zimepanda, idadi ya walimu inabidi iongezeke, majengo na kila kitu kinachotakiwa kutoa elimu ya kiwango. Wao hiyo hela wanaenda kukopa kuja kutimiza haya majukumu katika budget ijayo pamoja.

Wanatenga 60b kwa sababu ya viwanda kwa mwaka kuelekea Tanzania ya viwanda sasa sijui ni viwanda gani na uzalishaji wa bei zipi unalengwa kusudi huyu huyu mwalimu aweze nunua hizo bidhaa sito shangaa ni marudio ya viwanda vya sukari na vingine Tanzania vinavyozalisha bidhaa ambazo bei zake na nchi jirani kwetu ni ghali matokeo yake kufikia walaji inabidi wafanya biashara waagize au walete kwa njia za magendo.

Ni hivi serikari inavipaumbele lakini mipango yao awaifikirii kwa kina how exactly the policies should be implemented kumfikia mtu wa chini unapunguza kodi wakati huku umezungukwa na maskini wanaokuangalia uwafikie sijui utawafikia vipi, wakati kila aina ya income inapungua kuanzia kodi za bandari, kodi za uzalishaji na sasa kodi za PAYE. People need to sit down assess the means tested za kipato na kuanza kuangalia wanakuza vipi sambamba na uchumi kizazi cha sasa lazima kijengee mazingira ya kesho huo ndio uhalisia wakati tunatafuta stability ya viwanda hicho kidogo kisaidie kwingine na asilimia kubwa wanaonufaika ni hawa hawa wenye kipato kidogo sehemu zingine kwenye elimu ya watoto zao, afya, miundombinu, makazi na kadhalika kufuta kodi akusaidii kabisa in the long term kuboresha maisha yao bali kuna inyima serikari mapato ya kuwasaidia wao na wengine wasio na ajira kabisa; siasa za Tanzania bado sana.

 

[Mohamedy cadinaly]

Tatzo watu wanapenda Namba lkn hawajui kuhesabu

 

[CHUAKACHARA]

Serikali imetangaza punguzo la kodi ya mapato (PAYE) la asilimia mbili i.e kutoka 11% ya sasa hadi 9% kwa income bracket ya TZS 170, 000 hadi TZS 360,000.

Kwenye uchambuzi wetu, tutatumia kipato cha tzs 265,000 ambayo ni wastani wa tzs 360,000 na tzs 170,000.

Kabla ya punguzo hili, makato ya kodi yalikuwa ni (11%) ya mshahara wa mwezi ikimaanisha kwamba:

Mfanyakazi huyu wa kima cha chini alikuwa akikatwa kodi (TZS 265,000-170, 000)* 11% ambayo ilikuwa ni sawa na TZS 10,450 kwa Mwezi.

Baada ya punguzo hili, ambapo sasa makato ya kodi ni (9%), mfanyakazi huyu wa kima cha chini sasa atakatwa kodi (TZS 265,000 - 170,000)*9%, ambayo sasa itakuwa ni sawa na TZS 8,550.

Je, amepunguziwa mzigo wa kodi kwa kiasi gani (TZS)?

Jibu ni kwamba punguzo la TZS (10,450 - 8,550), ni sawa TZS 1,900.

Kwa maana nyingine, ahadi ya "mabadiliko" kupitia bajeti ya kwanza ya serikali ya awamu ya Tano kwa wafanyakazi wa kima cha chini linapokuja suala la punguzo la kodi ya mapato (PAYE), ni TZS 1,900.

Hapa tunaona kwamba punguzo husika la kodi halina 'impact' ya maana kwa watumishi waliolengwa na uamuzi huu. Maswali yanayofuata ni je:

1. Serikali imejipanga vipi Kumlinda mtumishi huyu dhidi ya mfumuko wa kodi (inflation)?

2. Je serikali imejipanga vipi Kumwongezea mtumishi huyu kipato chake katika bajeti hii ya "mabadililo" ili na yeye aweze kuboresha maisha yake na familia?

Tujaribu kuangalia haya Kwa undani.

Kwa mujibu wa idara ya takwimu ya taifa (NBS), mfumuko wa bei kwa kipindi cha Mwezi March 2015 hadi March 2016 ni wastani wa 5.4%. Kwa maana nyingine, gharama za maisha kwa mtanzania katika kipindi hiki ilipanda kwa wastani wa 5.4%.

Kwahiyo ili mwananchi huyu aweze kumudu maisha yale yale ya Machi 2015 (bila ya kujalisha ana maisha bora au duni kiasi gani), kipato/mshahara wake ulitakiwa uongezeke kwa 5.4% kufikia Machi 2016. Kwa maana nyingine, ili Mtumishi huyu aweze kumudu maisha yale yale duni aliyoishi mwaka 2015, ilitakiwa mshahara wake uongezeke kwa TZS 13,669 zaidi kwa kipindi husika 2016.

Muhimu:
Kwa ongezeko hili la TZS 13,669 katika mshahata wake haina maana kwamba uwezo wake kimaisha kwa 2016 utskuwa umeboreshwa. Badala yake ni kwamba uwezo wake kimaisha utakuwa angalau umerudishwa katika hali Ile Ile duni ya mwaka 2015, badala ya kuwa duni zaidi. Basi.

Je vipi suala la ongezeko la mshahara kukidhi maisha bora?

Ili kuelewa ni kwa kiasi gani Mtanzania huyu anaishi maisha duni, tunahitaji kuangalia mfumuko wa bei katika bidhaa moja moja badala ya wastani wa 5.4% kwa sababu takwimu hii ya wastani mara nyinyi inaficha uhalisia wa mambo hasa pale serikali inapokuwa na utamaduni wa kutoa kauli kwamba katika kipindi husika, mfumuko wa bei umedhibitiwa ndani ya tarakimu moja, kwahiyo uchumi upo imara, huku uhalisia wa mambo ukiwa kwamba mfumuko wa bei katika bidhaa moja moja muhimu kwa wananchi kama vile "chakula" ukibakia katika tarakimu mbili (double digits). Hii ni moja ya sababu kubwa kwanini wananchi wengi huwa hujiuliza - kulikoni serikali inasema imedhibiti mfumuko wa bei ndani ya tarakimu moja (single digit inflation), kwahiyo wananchi wasihofu, afya ya uchumi ni Mara lakini taarifa hizi hawazioni kila wanapoenda kununua bidhaa kama sukari, unga nk.

Kwa mujibu wa NBS, bidhaa za vyakula zinachukua 39% ya matumizi ya Mtanzania kila mwezi. Kwa maana hii, mfanyakazi wa kima cha chini (TZS 265,000) anatumia takribani TZS 103,350 kila Mwezi kwenye chakula tu. Katika kipindi cha March 2015 hadi March 2016, mfumuko wa bei za vyakula ulikuwa kama 9%. Hii ni Karibia Mara mbili ya wastani wa mfumuko wa bei kwa kipindi husika (5.4%), na ni Karibia na tarakimu mbili (double digits) ambayo hata kwa Serikali, sio "safe zone"linapokuja suala zima la gharama za maisha ya wananchi.

Kwahiyo ili Mwananchi huyu aweze kumudu bajeti ile Ile ya chakula ya mwaka uliotangulia (2015) kwa ajili yake na familia (tzs103,350) kwa Mwezi, kwa mfumuko huu wa bei ya vyakula (9%) kwa mwaka, inabidi katika kipindi husika cha mwaka 2016, kipato chake kukidhi mahitaji ya chakula inabidi kiongezeke kwa TZS 9,300 au zaidi.

Tukiendelea kujadili suala la kipato na maisha bora katika muktadha wa mfumuko wa bei:

Kwa mujibu wa idara ya takwimu ya taifa (NBS), huduma za Afya huchukua 2.9% ya matumizi ya Mtanzania. Kwa maana hii, kwa mfanyakazi wa kima cha chini, gharama zake za afya ni TZS 7,685 kwa Mwezi. Kwa mujibu wa NBS, katika kipindi husika (March 2015-2016), gharama za afya ziliongezeka kwa 6.2%, ikiwa ni zaidi ya wastani wa mfumuko wa bei ambao ulikiwa ni 5.4%. Hapa tunaona kwa urahisi kabisa kwamba kwa namna yoyote ile, kwa kipato hiki, mwananchi huyu hawawezi kupata huduma ya "afya bora."

Elimu:
Kwa mujibu wa NBS, wananchi hutumia 1.5% ya mapato Yao kwenye elimu. Kwa maana hii, gharama za elimu kwa mfanyakazi wa kima cha chini (tzs 265,000), ni TZS 3,975 kwa Mwezi, ambayo ni sawa na TZS 47,700 kwa mwaka. Je:

Ni elimu yenye "ubora gani" ambayo Mtanzania huyu anayepokea kima cha chini cha mshahara ataweza kuwapatia watoto wake? Kwa vyovyote vile, familia ya aina hii daima itaishi katika "vicious circle of poverty."

Katika kipindi husika, mfumuko wa bei katika huduma ya elimu ulikuwa ni 2.6%. Hiki ni kielelezo kwamba sehemu kubwa ya elimu inatolewa na serikali Kwa gharama ndogo sana kwa wananchi lakini pia elimu isiyotengewa bajeti ya kutosha, hivyo kuwa ni elimu isiyo "bora." Lakini kwa upande wa wazazi wanaojiweza zaidi kimaisha ambao wanasomesha watoto wao kwenye shule binafsi ambapo elimu ni bora zaidi, hii ni habari njema kwa sababu kwao, ongezeko la 2.6% kama gharama ya kusomesha watoto kati kipindi husika ni suala ambalo wengi wanamudu.

Je yepi zaidi tutayaona katika bajeti ya kwanza ya Mabadiliko?

Muda utatueleza.

Kuna watu watakuja akina Gentamycine eti hakuna uzalendo mtu akisema jamani mbona ni kama bure? Sawa na upuuzi wa Tanesco eti wamepunguza bei ya umeme

 

[Tume ya Katiba]

Kilio kikuu cha vyama vya wafanyakazi, na sisi wafanyakazi ni kufikia single digit............Rais amesikia kilio cha wanyonge...hii ni comment kutoka kwa mwalimu wa somo la history kutoka shule ya secondary xyz iliyopo wilaya ya kinondoni Khaaaa.. kweli kuongoza baadhi ya Watanzania ni kazi Rahisi sana

 

[Mkendo]

Mkuu wale wafanyakazi walioondoka jana wakati Makonda anahutubia zilikuwa salamu na ujumbe mzuri kwa serikali ,walichotegemea wafanyakazi ni kinyume na matarajio yao huku unasema unakusanya mapato na kuvunja rekodi, wakati maslahi ya mfanyakazi bado yapo chini sana kumudu gharama za maisha.

 

[CK Allan]

Duh umechambua sana Mkuu... But tatizo kubwa nchi hii ni siasa... Kiukweli kuna watu hawastahili kuishi maisha wanyoishi Leo hii. Walimu.... Sikuamini hotuba nzima ya magu hakusema lolote kuhusu hawa Jamaa.... Naamini kabisa mishahara itaongezwa... Lakini si Leo labda karibia na uchaguzi...

Thank God sikupiga kura.

 

[Eric Cartman]

Kilio kikuu cha vyama vya wafanyakazi, na sisi wafanyakazi ni kufikia single digit............Rais amesikia kilio cha wanyonge...hii ni comment kutoka kwa mwalimu wa somo la history kutoka shule ya secondary xyz iliyopo wilaya ya kinondoni Khaaaa.. kweli kuongoza baadhi ya Watanzania ni kazi Rahisi sana

Watu wanavyopanga kodi kwanza wanaangalia kitu kinaitwa 'means tested' and CPI comes into play average rent/mortgage ya family house, market basket and cost of living. Kwa vigezo hivyo ukija kukuta gharama ya maisha ni sh 700,000 ina maana chini ya hapo hakuna kodi na threshold inaanzia hapo kama incentive ya kutaka watu wafanye kazi.

Kwa Tanzania a lot of people income is not enough to manage life comfortably na bado wanakodi; issue hapa serikari hii hela inaifanyia nini maana unaweza chukua kodi ukaenda kuwajengea zahanati, kuwafundishia manesi, kuwapati walimu, shule bora na mambo mengine yatakayo wasaidia sasa wewe hakuna ata moja la maana ulilofanikiwa na bado hiyo kodi unaenda ishusha hivi ata ume assess sera zako na zinamkakati kweli wa pesa au unasema tu ndio matokeo yake una unga unga tu umetoa huku unapeleka kule as if there is no mission at all.

The whole thing inaenda kumuazibu mfanyakazi mwenye kipato cha chini hiko hiko hakuna tija kwakwe kupunguziwa kodi kwa sababu serikari itashindwa kumpatia huduma zingine zilizo muhimu kwakwe vile vile.

 

[Raimundo]

Hivi hizi tax brackets zilitungwa mwaka gani?

Kuna umuhimu wa kuangalia vipato (kima cha chini etc) kwa kipindi hicho vilikuwaje ili tuone kama kuna umuhimu wa kufanya marekebisho kufatana na hali ilivyobadilika.

Mfano, mwenye mshahara wa 170,000 kushuka halipi kodi, na hii ni hesabu ya zaidi ya miaka 12 au zaidi huko nyuma. Ukiangalia gharama za maisha zilivyobadilika, kuna kila ulazima wa kuzirekebisha hizi brackets, so hiyo 170,000 isogee labda mpaka 270,000, hivyo hivyo na kwa brackets zingine pia.

 

[Bb YangeYange]

Hebu tulieni mpeni muda Rais midhali keshaonyesha nia ya dhati ya kuwatumikia wananchi hasa wanyonge atafanya tu. Isitoshe wananchi wanyonge si wafanyakazi wa kima cha chini tu ni mamilioni ya wananchi kwa ujumla wao. Hiyo 1,900 mnayoiona ndogo mwananchi asiye na uhakika wa mlo wa siku anaiona ni nyingi, ukimpa atapiga goti kushukuru. Ifike mahali tuelewe kwamba Rais ana kazi kubwa na ngumu ya kuangalia maslahi ya wananchi wote kwa ujumla wao. PAYE kutoka asilimia 11 na kushuka hadi 9 si jambo la kupuuza.

Wafanyakazi nao kwa upande wao wawajibike ipasavyo kuleta tija serikalini. Waondokane za uzembe uliokuwa umetamalaki maofisini ambako ilikuwa ukienda kutaka kuhudumiwa unakuta watu wanapiga porojo, wanatumia muda mrefu kunywa chai na kufanya mambo mengine yasiyo na tija. Wengine hata kwenye ofisi zao hawakai. Nenda nchi zilizoendelea uone jinsi wafanyakazi wanavyowajibika. Hakuna mambo ya kupiga simu binafsi wala kupiga porojo maofisini Ifike mahali Watanzania tuelewe maendeleo ya mtu mmoja mmoja ama ya jumla yanahitaji kufanyiwa kazi na wananchi wenyewe sio kutegemea Rais afanye kila kitu ama alete muujiza.

 

[chotibalula]

Serikali imetangaza punguzo la kodi ya mapato (PAYE) la asilimia mbili i.e kutoka 11% ya sasa hadi 9% kwa income bracket ya TZS 170, 000 hadi TZS 360,000.

Kwenye uchambuzi wetu, tutatumia kipato cha tzs 265,000 ambayo ni wastani wa tzs 360,000 na tzs 170,000.

Kabla ya punguzo hili, makato ya kodi yalikuwa ni (11%) ya mshahara wa mwezi ikimaanisha kwamba:

Mfanyakazi huyu wa kima cha chini alikuwa akikatwa kodi (TZS 265,000-170, 000)* 11% ambayo ilikuwa ni sawa na TZS 10,450 kwa Mwezi.

Baada ya punguzo hili, ambapo sasa makato ya kodi ni (9%), mfanyakazi huyu wa kima cha chini sasa atakatwa kodi (TZS 265,000 - 170,000)*9%, ambayo sasa itakuwa ni sawa na TZS 8,550.

Je, amepunguziwa mzigo wa kodi kwa kiasi gani (TZS)?

Jibu ni kwamba punguzo la TZS (10,450 - 8,550), ni sawa TZS 1,900.

Kwa maana nyingine, ahadi ya "mabadiliko" kupitia bajeti ya kwanza ya serikali ya awamu ya Tano kwa wafanyakazi wa kima cha chini linapokuja suala la punguzo la kodi ya mapato (PAYE), ni TZS 1,900.

Hapa tunaona kwamba punguzo husika la kodi halina 'impact' ya maana kwa watumishi waliolengwa na uamuzi huu. Maswali yanayofuata ni je:

1. Serikali imejipanga vipi Kumlinda mtumishi huyu dhidi ya mfumuko wa kodi (inflation)?

2. Je serikali imejipanga vipi Kumwongezea mtumishi huyu kipato chake katika bajeti hii ya "mabadililo" ili na yeye aweze kuboresha maisha yake na familia?

Tujaribu kuangalia haya Kwa undani.

Kwa mujibu wa idara ya takwimu ya taifa (NBS), mfumuko wa bei kwa kipindi cha Mwezi March 2015 hadi March 2016 ni wastani wa 5.4%. Kwa maana nyingine, gharama za maisha kwa mtanzania katika kipindi hiki ilipanda kwa wastani wa 5.4%.

Kwahiyo ili mwananchi huyu aweze kumudu maisha yale yale ya Machi 2015 (bila ya kujalisha ana maisha bora au duni kiasi gani), kipato/mshahara wake ulitakiwa uongezeke kwa 5.4% kufikia Machi 2016. Kwa maana nyingine, ili Mtumishi huyu aweze kumudu maisha yale yale duni aliyoishi mwaka 2015, ilitakiwa mshahara wake uongezeke kwa TZS 13,669 zaidi kwa kipindi husika 2016.

Muhimu:
Kwa ongezeko hili la TZS 13,669 katika mshahata wake haina maana kwamba uwezo wake kimaisha kwa 2016 utskuwa umeboreshwa. Badala yake ni kwamba uwezo wake kimaisha utakuwa angalau umerudishwa katika hali Ile Ile duni ya mwaka 2015, badala ya kuwa duni zaidi. Basi.

Je vipi suala la ongezeko la mshahara kukidhi maisha bora?

Ili kuelewa ni kwa kiasi gani Mtanzania huyu anaishi maisha duni, tunahitaji kuangalia mfumuko wa bei katika bidhaa moja moja badala ya wastani wa 5.4% kwa sababu takwimu hii ya wastani mara nyinyi inaficha uhalisia wa mambo hasa pale serikali inapokuwa na utamaduni wa kutoa kauli kwamba katika kipindi husika, mfumuko wa bei umedhibitiwa ndani ya tarakimu moja, kwahiyo uchumi upo imara, huku uhalisia wa mambo ukiwa kwamba mfumuko wa bei katika bidhaa moja moja muhimu kwa wananchi kama vile "chakula" ukibakia katika tarakimu mbili (double digits). Hii ni moja ya sababu kubwa kwanini wananchi wengi huwa hujiuliza - kulikoni serikali inasema imedhibiti mfumuko wa bei ndani ya tarakimu moja (single digit inflation), kwahiyo wananchi wasihofu, afya ya uchumi ni Mara lakini taarifa hizi hawazioni kila wanapoenda kununua bidhaa kama sukari, unga nk.

Kwa mujibu wa NBS, bidhaa za vyakula zinachukua 39% ya matumizi ya Mtanzania kila mwezi. Kwa maana hii, mfanyakazi wa kima cha chini (TZS 265,000) anatumia takribani TZS 103,350 kila Mwezi kwenye chakula tu. Katika kipindi cha March 2015 hadi March 2016, mfumuko wa bei za vyakula ulikuwa kama 9%. Hii ni Karibia Mara mbili ya wastani wa mfumuko wa bei kwa kipindi husika (5.4%), na ni Karibia na tarakimu mbili (double digits) ambayo hata kwa Serikali, sio "safe zone"linapokuja suala zima la gharama za maisha ya wananchi.

Kwahiyo ili Mwananchi huyu aweze kumudu bajeti ile Ile ya chakula ya mwaka uliotangulia (2015) kwa ajili yake na familia (tzs103,350) kwa Mwezi, kwa mfumuko huu wa bei ya vyakula (9%) kwa mwaka, inabidi katika kipindi husika cha mwaka 2016, kipato chake kukidhi mahitaji ya chakula inabidi kiongezeke kwa TZS 9,300 au zaidi.

Tukiendelea kujadili suala la kipato na maisha bora katika muktadha wa mfumuko wa bei:

Kwa mujibu wa idara ya takwimu ya taifa (NBS), huduma za Afya huchukua 2.9% ya matumizi ya Mtanzania. Kwa maana hii, kwa mfanyakazi wa kima cha chini, gharama zake za afya ni TZS 7,685 kwa Mwezi. Kwa mujibu wa NBS, katika kipindi husika (March 2015-2016), gharama za afya ziliongezeka kwa 6.2%, ikiwa ni zaidi ya wastani wa mfumuko wa bei ambao ulikiwa ni 5.4%. Hapa tunaona kwa urahisi kabisa kwamba kwa namna yoyote ile, kwa kipato hiki, mwananchi huyu hawawezi kupata huduma ya "afya bora."

Elimu:
Kwa mujibu wa NBS, wananchi hutumia 1.5% ya mapato Yao kwenye elimu. Kwa maana hii, gharama za elimu kwa mfanyakazi wa kima cha chini (tzs 265,000), ni TZS 3,975 kwa Mwezi, ambayo ni sawa na TZS 47,700 kwa mwaka. Je:

Ni elimu yenye "ubora gani" ambayo Mtanzania huyu anayepokea kima cha chini cha mshahara ataweza kuwapatia watoto wake? Kwa vyovyote vile, familia ya aina hii daima itaishi katika "vicious circle of poverty."

Katika kipindi husika, mfumuko wa bei katika huduma ya elimu ulikuwa ni 2.6%. Hiki ni kielelezo kwamba sehemu kubwa ya elimu inatolewa na serikali Kwa gharama ndogo sana kwa wananchi lakini pia elimu isiyotengewa bajeti ya kutosha, hivyo kuwa ni elimu isiyo "bora." Lakini kwa upande wa wazazi wanaojiweza zaidi kimaisha ambao wanasomesha watoto wao kwenye shule binafsi ambapo elimu ni bora zaidi, hii ni habari njema kwa sababu kwao, ongezeko la 2.6% kama gharama ya kusomesha watoto kati kipindi husika ni suala ambalo wengi wanamudu.

Je yepi zaidi tutayaona katika bajeti ya kwanza ya Mabadiliko?

Muda utatueleza.

Uko vinzuri kwenye analysis.. Sijajua kama wewe ni mchumi au mtakwimu, bt umechambua vinzuri sana. Hongera sana.

 

[Kiranga]

Hapa kuna masuala machache ya kuangalia kwa makini.

1. Wafanyakazi wengi wana hali mbaya na msaada wowote watakaoupata, hata kama mdogo, wataukubali. Waingereza wana msemo wao mmoja unasema "Half a bread is better than nothing".

2.Inawezekana kabisa kitu cha muhimu kuangalia hapa si kiwango cha kodi kilichopungua (ni kidogo) bali ni muelekeo (direction) kwamba kodi imepungua badala ya kuongezeka. Hata kabla ya kusali sala tano kwa siku inabidi uanze kujua Kibla ni wapi kwanza.

3. Rais anaonekana kutaka kusaidia Wafanyakazi. Ameahidi kushughulikia habari nyingine kama kuongeza mishahara. Tukumbuke huyu ni rais mpya ndiyo kwanza kaanza kazi. Hawezi kuleta mabadiliko makubwa mara moja kabla ya kupata ushauri, kuusoma upepo, kukaa na wazoefu etc. Ongezeko la mshahara la 10% likiambatana na mfumuko wa bei wa 20% litamaanisha kiujumla gharama za maisha zitaongezeka kwa 10%. Kuongeza mshahara kunaweza kuwa na hatima mbaya zaidi ya nzuri kwa Wafanyakazi.

4. Katika mahesabu ya mtu mmoja, punguzo la 2% katika kodi ni dogo sana. Lakini ukipiga hesabu kwa nchi nzima hizi ni hela nyingi sana ambazo zinaweza kusaidia ku stimulate personal spending.

5. Pia tuangalie ukweli kwamba serikali imerudisha fedha zote hizi kwa wafanyakazi.Itapoteza mapato mengi sana kwa hili. Rais kukubali hili si jambo dogo.

6. Punguzo kubwa zaidi la kodi ambalo halijapangwa vizuri lingeweza kusababisha serikali kupoteza mapato makubwa sana na kuwa na matokeo mabaya.

7. Rais anaweza kufanya mengine kusaidia kupunguza makali ya maisha bila kuongeza mishahara wala kupunguza kodi zaidi. Vita yake dhidi ya ufisadi inaweza kusaidia kupunguza mfumuko wa bei kwa kiasi ambacho kitasaidia zaidi kuliko hata ongezeko la mshahara au punguzo kubwa zaidi la kodi.

8.Ongezeko la mshahara linaweza kuigharimu serikali zaidi bila ya kumsaidia mwananchi kama mfumuko wa bei utapanda maradufu ya ongezeko la bei.

9. Punguzo kubwa zaidi la kodi linaweza kuikosesha zaidi mapato serikali bila ya kumsaidia sana mfanyakazi kama mfumuko wa bei utapanda kwa kiasi kikubwa zaidi ya punguzo la kodi.

10. Mimi si mshabiki wa Magufuli na huwa sipendi watu wanaosema "tusubiri kidogo". Lakini katika hili nataka kumpa rais mwaka mmoja mpaka Mei Mosi ijayo nione anafanya nini.

 

[Malick M. Malick]

Uko vinzuri kwenye analysis.. Sijajua kama wewe ni mchumi au mtakwimu, bt umechambua vinzuri sana. Hongera sana.

Mchambuzi ni mchumi aliesomea marekani, alikua mwanachama wa CCM, mwaka 2015 alichukua Form kugombea ubunge, kupitia CCM ila hakuludisha Form..

 

[Tony antony]

Duh umechambua sana Mkuu... But tatizo kubwa nchi hii ni siasa... Kiukweli kuna watu hawastahili kuishi maisha wanyoishi Leo hii. Walimu.... Sikuamini hotuba nzima ya magu hakusema lolote kuhusu hawa Jamaa.... Naamini kabisa mishahara itaongezwa... Lakini si Leo labda karibia na uchaguzi...

Thank God sikupiga kura.

labda hukumsikia aliposema madeni yao yanashughulikia lakini kwanza inabidi wahakiki ili wasije kulipa watu wasiohusika.........zaidi ya hicho ulitaka aseme nini kingine juu ya walimu atawajengea maghorofa au atawapa magari kila mmoja??

 

[CK Allan]

labda hukumsikia aliposema madeni yao yanashughulikia lakini kwanza inabidi wahakiki ili wasije kulipa watu wasiohusika.........zaidi ya hicho ulitaka aseme nini kingine juu ya walimu atawajengea maghorofa au atawapa magari kila mmoja??

Kwa akili zako finyu unadhani walimu wameanza kudai Jana na juzi? Mtu akidai lazimwe alipwe sasa walimu hawa kilio chao si madeni tu.. Na Si wote wanaodai.... Kumbuka hata mkwere alilipa madeni ya walimu...

 

[Mbugi]

Serikali imetangaza punguzo la kodi ya mapato (PAYE) la asilimia mbili i.e kutoka 11% ya sasa hadi 9% kwa income bracket ya TZS 170, 000 hadi TZS 360,000.

Kwenye uchambuzi wetu, tutatumia kipato cha tzs 265,000 ambayo ni wastani wa tzs 360,000 na tzs 170,000.

Kabla ya punguzo hili, makato ya kodi yalikuwa ni (11%) ya mshahara wa mwezi ikimaanisha kwamba:

Mfanyakazi huyu wa kima cha chini alikuwa akikatwa kodi (TZS 265,000-170, 000)* 11% ambayo ilikuwa ni sawa na TZS 10,450 kwa Mwezi.

Baada ya punguzo hili, ambapo sasa makato ya kodi ni (9%), mfanyakazi huyu wa kima cha chini sasa atakatwa kodi (TZS 265,000 - 170,000)*9%, ambayo sasa itakuwa ni sawa na TZS 8,550.

Je, amepunguziwa mzigo wa kodi kwa kiasi gani (TZS)?

Jibu ni kwamba punguzo la TZS (10,450 - 8,550), ni sawa TZS 1,900.

Kwa maana nyingine, ahadi ya "mabadiliko" kupitia bajeti ya kwanza ya serikali ya awamu ya Tano kwa wafanyakazi wa kima cha chini linapokuja suala la punguzo la kodi ya mapato (PAYE), ni TZS 1,900.

Hapa tunaona kwamba punguzo husika la kodi halina 'impact' ya maana kwa watumishi waliolengwa na uamuzi huu. Maswali yanayofuata ni je:

1. Serikali imejipanga vipi Kumlinda mtumishi huyu dhidi ya mfumuko wa kodi (inflation)?

2. Je serikali imejipanga vipi Kumwongezea mtumishi huyu kipato chake katika bajeti hii ya "mabadililo" ili na yeye aweze kuboresha maisha yake na familia?

Tujaribu kuangalia haya Kwa undani.

Kwa mujibu wa idara ya takwimu ya taifa (NBS), mfumuko wa bei kwa kipindi cha Mwezi March 2015 hadi March 2016 ni wastani wa 5.4%. Kwa maana nyingine, gharama za maisha kwa mtanzania katika kipindi hiki ilipanda kwa wastani wa 5.4%.

Kwahiyo ili mwananchi huyu aweze kumudu maisha yale yale ya Machi 2015 (bila ya kujalisha ana maisha bora au duni kiasi gani), kipato/mshahara wake ulitakiwa uongezeke kwa 5.4% kufikia Machi 2016. Kwa maana nyingine, ili Mtumishi huyu aweze kumudu maisha yale yale duni aliyoishi mwaka 2015, ilitakiwa mshahara wake uongezeke kwa TZS 13,669 zaidi kwa kipindi husika 2016.

Muhimu:
Kwa ongezeko hili la TZS 13,669 katika mshahata wake haina maana kwamba uwezo wake kimaisha kwa 2016 utskuwa umeboreshwa. Badala yake ni kwamba uwezo wake kimaisha utakuwa angalau umerudishwa katika hali Ile Ile duni ya mwaka 2015, badala ya kuwa duni zaidi. Basi.

Je vipi suala la ongezeko la mshahara kukidhi maisha bora?

Ili kuelewa ni kwa kiasi gani Mtanzania huyu anaishi maisha duni, tunahitaji kuangalia mfumuko wa bei katika bidhaa moja moja badala ya wastani wa 5.4% kwa sababu takwimu hii ya wastani mara nyinyi inaficha uhalisia wa mambo hasa pale serikali inapokuwa na utamaduni wa kutoa kauli kwamba katika kipindi husika, mfumuko wa bei umedhibitiwa ndani ya tarakimu moja, kwahiyo uchumi upo imara, huku uhalisia wa mambo ukiwa kwamba mfumuko wa bei katika bidhaa moja moja muhimu kwa wananchi kama vile "chakula" ukibakia katika tarakimu mbili (double digits). Hii ni moja ya sababu kubwa kwanini wananchi wengi huwa hujiuliza - kulikoni serikali inasema imedhibiti mfumuko wa bei ndani ya tarakimu moja (single digit inflation), kwahiyo wananchi wasihofu, afya ya uchumi ni Mara lakini taarifa hizi hawazioni kila wanapoenda kununua bidhaa kama sukari, unga nk.

Kwa mujibu wa NBS, bidhaa za vyakula zinachukua 39% ya matumizi ya Mtanzania kila mwezi. Kwa maana hii, mfanyakazi wa kima cha chini (TZS 265,000) anatumia takribani TZS 103,350 kila Mwezi kwenye chakula tu. Katika kipindi cha March 2015 hadi March 2016, mfumuko wa bei za vyakula ulikuwa kama 9%. Hii ni Karibia Mara mbili ya wastani wa mfumuko wa bei kwa kipindi husika (5.4%), na ni Karibia na tarakimu mbili (double digits) ambayo hata kwa Serikali, sio "safe zone"linapokuja suala zima la gharama za maisha ya wananchi.

Kwahiyo ili Mwananchi huyu aweze kumudu bajeti ile Ile ya chakula ya mwaka uliotangulia (2015) kwa ajili yake na familia (tzs103,350) kwa Mwezi, kwa mfumuko huu wa bei ya vyakula (9%) kwa mwaka, inabidi katika kipindi husika cha mwaka 2016, kipato chake kukidhi mahitaji ya chakula inabidi kiongezeke kwa TZS 9,300 au zaidi.

Tukiendelea kujadili suala la kipato na maisha bora katika muktadha wa mfumuko wa bei:

Kwa mujibu wa idara ya takwimu ya taifa (NBS), huduma za Afya huchukua 2.9% ya matumizi ya Mtanzania. Kwa maana hii, kwa mfanyakazi wa kima cha chini, gharama zake za afya ni TZS 7,685 kwa Mwezi. Kwa mujibu wa NBS, katika kipindi husika (March 2015-2016), gharama za afya ziliongezeka kwa 6.2%, ikiwa ni zaidi ya wastani wa mfumuko wa bei ambao ulikiwa ni 5.4%. Hapa tunaona kwa urahisi kabisa kwamba kwa namna yoyote ile, kwa kipato hiki, mwananchi huyu hawawezi kupata huduma ya "afya bora."

Elimu:
Kwa mujibu wa NBS, wananchi hutumia 1.5% ya mapato Yao kwenye elimu. Kwa maana hii, gharama za elimu kwa mfanyakazi wa kima cha chini (tzs 265,000), ni TZS 3,975 kwa Mwezi, ambayo ni sawa na TZS 47,700 kwa mwaka. Je:

Ni elimu yenye "ubora gani" ambayo Mtanzania huyu anayepokea kima cha chini cha mshahara ataweza kuwapatia watoto wake? Kwa vyovyote vile, familia ya aina hii daima itaishi katika "vicious circle of poverty."

Katika kipindi husika, mfumuko wa bei katika huduma ya elimu ulikuwa ni 2.6%. Hiki ni kielelezo kwamba sehemu kubwa ya elimu inatolewa na serikali Kwa gharama ndogo sana kwa wananchi lakini pia elimu isiyotengewa bajeti ya kutosha, hivyo kuwa ni elimu isiyo "bora." Lakini kwa upande wa wazazi wanaojiweza zaidi kimaisha ambao wanasomesha watoto wao kwenye shule binafsi ambapo elimu ni bora zaidi, hii ni habari njema kwa sababu kwao, ongezeko la 2.6% kama gharama ya kusomesha watoto kati kipindi husika ni suala ambalo wengi wanamudu.

Je yepi zaidi tutayaona katika bajeti ya kwanza ya Mabadiliko?

Muda utatueleza.

Binafsi sioni tija ktk hoja yako kwani unataka kutwambia mfanyakazi ni mshahara kwa zana ileile ya utumwa utumwa hebu jitahidi kuja na zana pana ya mfanyakazi na hivyo utaacha kumpima mtu huyu kimshaharashahara na baadaye utampima mtu huyu kwa utu wake, uzalendo wake, utumishi kwa jamii yake, kimsingi natambua kuwa "human being is the most valuable asset" lkn bado si busara kudifine salary kama the only benefits and consideration for civil servants.