Mzee Mwanakijiji
Platinum Member
- Mar 10, 2006
- 33,739
- 40,863
DAKIKA 5: UJIO WA MAGUFULI NA UDIKTETA WA SHERIA -
Na. M. M. Mwanakijiji
Mojawapo ya mambo mabaya sana kiutawala yaliyowahi kutokea nchini na ambayo yamevuruga watendaji wajuu, watumishi na wananchi wa kawaida ni dhana ya “utii wa sheria bila shurti”. Sijui ni ‘genius’ gani alikuja na wazo hili na sijui alikuwa anamaanisha nini lakini kwa muda sasa vyombo vya utawala na usimamisi wa sheria (kama Polisi n.k) vimekuwa vikisisitiza wananchi “watii sheria bila shurti”. Kimsingi wanachosema na ambacho wamejaribu kukitangaza sana – kwenye luninga, radio na mabango yasiyohesabika ni kuwa wananchi wanapaswa kutii sheria kwa hiari; yaani, bila shurti.
Wazo hili na dhana hii ni muflisi, haina msingi katika filosofia ya sheria na haina mantiki katika nchi ya kidemokrasia au ile inayojaribu kujenga demokrasia kama nchi yetu. Tatizo la msingi na kubwa la dhana hii potofu ni kuirahisisha Sheria (nimetumia herufi kubwa hapa kumaanisha ujumla wote wa sheria – Katiba na sheria zinazotokana nayo) na kuifanya kuwa ni kitu cha uamuzi wa mtu mmoja mmoja tu. Kwamba mtu ana hiari na halazimishwi kuitii sheria yenyewe isipokuwa kwa kuamua tu – kuitii bila shurti.
Matokeo ya kukubalika kwa fikra hizi ni kuwa watu wamechukulia sheria kama kitu cha kuchagua (optional). Kwamba wanaweza wakatii au wasitii; kwamba wasipotii basi lolote na liwe na wakitii basi watii bila kujisikia kulazimika kutii (bila shurti). Hivyo, sheria inavyosema watu wafuate utaratibu fulani mtu anajisikia kama ana hiari ya kukubali au la; sheria inaposema “usifanye hili” au “fanya hili” mtu anajiona kana kwamba ana hiari; halazimiki. Kiongozi ambaye ana madaraka fulani ya kisheria basi na yeye anajisikia ana hiari ya kutumia madaraka yale au la; chombo cha umma kinapotakiwa kutekeleza jambo fulani watendaji wake wanafikiria labda hilo ni “pendekezo” (suggestion) tu iliyomo kwenye sheria na siyo takwa (demand).
Ndugu zangu, kwa muda mrefu sasa Watanzania wameishi katika fikra hizi, wamezizoea, wamezikumbatia na wengine wameona kama ndivyo inavyopaswa kuwa. Sheria ikapoteza nguvu zake, matakwa ya Katiba yakawa kama mapendekezo, na yale ambayo sheria inasema yanapaswa kufanyika yamechukuliwa kama usumbufu wa aina fulani hivi! Ndivyo tulivyokuwa tumefika na utaona kilio cha “utawala wa sheria” na “uongozi bora” msingi wake ni kuwa watu wanaonekana ama hawatii sheria au hawataki kutii sheria; hawajui kuwa watu wameambiwa sheria au kutii sheria ni hiari!
Hili linaelekea kubadilika sasa baada ya ujio wa Rais John P. Magufuli. Magufuli anawasumbua watu wengi kiasi kwamba wapo ambao kutokana na kulewa nadharia ya “utii wa sheria bila shurti” wanaona kana kwamba Magufuli anawalazimisha kufuata sheria na wengine wanabakia kujiuliza kama yeye mwenyewe Magufuli anatii sheria au anafuata sheria. Matokeo yake wale wanaotatizika namna hiyo wamefikia kumuona Magufuli kuwa kiongozi mkali, havumilii “makosa madogo madogo” na kuwa anaonesha sifa na hulka za kidikteta!
Ndugu zangu, Magufuli anaipeleka Tanzania kama nchi ya kidemokrasia kwenye alama kuu ya demokrasia ya kweli – utawala wa sheria! Kimsingi, anchofanya Magufuli na wachache wetu tunakiona na tunakishangilia ni kuleta udikteta wa sheria (the dictatorship of the law). Kwamba, katika nchi ya kidemokrasia kama ya kwetu – sheria ndiyo mtawala pekee wa kiimla; anayepaswa kuogopwa , kutiiwa na kulindwa kwa nguvu zote.
Wahenga walisema msemo wa “sheria ni msumeno”. Neno hili kimsingi walikuwa wanataka tuone na kukubali kuwa sheria inakata popote na potepote; inakata ikienda, inakata ikirudi bila kujali nani anayekatwa! Wenzetu wa nchi za Magharibi na sisi tumepokea hivyo wanaionesha sheria kama mama mwenye upanga mkali na mizani ambaye amefumbwa macho (blindfolded lady justice). Wao wanasema sheria haitazami; kwamba mbele yake wote wako sawa; watapimwa (kwenye mizani) na kuamuliwa (kwa upanga).
Mojawapo ya mambo ambayo yanawatatiza watu ni je Magufuli anatumia madaraka yake vizuri? Je Magufuli anavyowawajibisha watumishi mbalimbali tena bila hata kufikiria mara mbili anapata nguvu wapi? Je anautumia Urais vibaya? Ndugu zangu, wenye kuhoji haya ni watu waliodeka na kuzoea nadharia muflisi ya “kutii sheria bila shurti”. Ndugu zetu hawa bado wanaishi katika ile “jana” niliyoisema miezi kadhaa nyuma. Bado wanafikiria Tanzania inaweza kuendelea na kupiga hatua ya haraka ya maendeleo huku watu wake wakiangalia sheria kama kadi ya mwaliko wa harusi! Waende ama wasiende!
Katika vitu ambavyo Katiba imeviweka mikononi mwa Rais peke yake – yaani prerogatives of the President - kuna kitu kimoja ambacho wengi hawataki kukiangalia au hata kukifikiria maana yake na hasa utekelezaji wake kama atapatikana Rais atakeyekitumia kitu hicho. Ibara ya 35 na 36 za Katiba ya Jamhuri ya Muungano zinavipengele ambavyo mtu yeyote aliyewajibishwa na Rais Magufuli miezi hii michache akienda mahakamani kuchallenge atashindwa!
Lakini hasa Ibara ya 36 ambayo inahusiana na “Mamlaka ya kuanzisha na kuwateua watu wa kushika
nafasi za madaraka”; inaweka madaraka makubwa ndani ya mikono ya Rais, madaraka ambayo yanamruhusu kusimamia “nidhamu” katika utumishi na watumishi wa Jamhuri ya Muungano. Ibara hiyo ina vifungu vidogo 4. Kifungu kidogo cha 2 kinampa madaraka Rais ya kuteua watumishi na watendaji mbalimbali wa idara na taasisi mbalimbali za serikali katika nafasi ambazo anatakiwa kuzijaza kwa mujibu wa Katiba au sheria fulani. Na kifungu kidogo cha 3 kinaeleza tu kuwa watumishi na watendaji wengine mbalimbali wataajiriwa, kupandishwa vyeo hata kufukuzwa chini ya Tume husika za utumishi.
Hata hivyo ni kile kilichomo kwenye kifungu kidogo cha 4 ambacho binafsi naona watu wengi siyo tu kwamba hawakijui bali kama wanakijua wanakipuuzia maana (implication) yake katika kusimamia nidhamu. Katiba inasema hivi katika kifungu hicho “Masharti ya ibara ndogo ya (2) na ya (3) hayatahesabiwa kuwa yanamzuia Rais kuchukua hatua za kudhibiti nidhamu ya watumishi na utumishi katika Serikali ya Jamhuri ya Muungano.”
Kwa ufupi, Rais ana uwezo na madaraka makubwa ya kusimamia nidhamu za watumishi wa umma katika Serikali ya Jamhuri ya Muungano kiasi kwamba inaweza kuchukuliwa kuwa ana uwezo wa kumwajibisha mtu yeyote katika utumishi wa umma isipokuwa pale ambapo Katiba inakataza.
Ndugu zangu, madaraka haya ya Rais hayajatumiwa vizuri sana huko nyuma kiasi kwamba tulikubali na kuamini kuwa Rais ni “dhaifu”. Udhaifu wa mtu ukachukuliwa kama ni udhaifu wa taasisi! Na katika udhaifu huo wapo watu kati yetu wakazoea na kubweteka wakiamini kuwa ndivyo mambo yanavyopaswa kuwa.
Magufuli anapoingia na kuanza kutumia madaraka haya ya kusimamia nidhamu hata kwa watu wanaoonekana wangesimamiwa na watu wengine anafanya kile kilicho mikononi mwake, na kile ambacho anaamini kwa maslahi ya Taifa.
Magufuli siyo Dikteta, na wala hana mfanano wa dikteta; Dikteta ni mtu ambaye anaamini yeye ndiyo sheria; Magufuli aliapa kuilinda na kuitetea Katiba hii – pamoja na madhaifu yake yote kama wabunge wote na viongozi wa juu wengine walivyoapa. Binafsi ningetarajia wale wote walioapa kuitetea Katiba hii watasimama kuanzia sasa na kutetea madaraka ya Rais ambayo wao waliapa kuyalinda! Wasimame kutetea uwezo wake wa Kikatiba kusimamia nidhamu badala ya kuuhoji!
Kama wanaona hawawezi kutetea kile kiapo chao wao wenyewe jambo pekee wanaloweza kufanya wakimaanisha kuwa hawako tayari kubariki au kuunga mkono Rais kusimamia nidhamu kama Katiba inavyotaka ni wao wenyewe kujiuzulu kwanza ili waje watumishi wengine ambao watakuwa tayari kumaanisha kile kiapo chao!
Kutii Sheria bila shurti kumefikia mwisho; kwani Sheria kwa asili yake ni shurti (ni lazima). Na tunataka viongozi ambao watasimamia sheria hata kama inauma ndugu zao, familia zao, jamaa zao, au marafiki zako. Magufuli anaonesha kutii Katiba zaidi kuliko hisia na vionjo vyake! Ndiye Rais Watanzania walimtaka na kumtarajia.
Tutaendelea kesho InShaaAllah. – Zama Mpya – OZ Inaendelea…
Mojawapo ya mambo mabaya sana kiutawala yaliyowahi kutokea nchini na ambayo yamevuruga watendaji wajuu, watumishi na wananchi wa kawaida ni dhana ya “utii wa sheria bila shurti”. Sijui ni ‘genius’ gani alikuja na wazo hili na sijui alikuwa anamaanisha nini lakini kwa muda sasa vyombo vya utawala na usimamisi wa sheria (kama Polisi n.k) vimekuwa vikisisitiza wananchi “watii sheria bila shurti”. Kimsingi wanachosema na ambacho wamejaribu kukitangaza sana – kwenye luninga, radio na mabango yasiyohesabika ni kuwa wananchi wanapaswa kutii sheria kwa hiari; yaani, bila shurti.
Wazo hili na dhana hii ni muflisi, haina msingi katika filosofia ya sheria na haina mantiki katika nchi ya kidemokrasia au ile inayojaribu kujenga demokrasia kama nchi yetu. Tatizo la msingi na kubwa la dhana hii potofu ni kuirahisisha Sheria (nimetumia herufi kubwa hapa kumaanisha ujumla wote wa sheria – Katiba na sheria zinazotokana nayo) na kuifanya kuwa ni kitu cha uamuzi wa mtu mmoja mmoja tu. Kwamba mtu ana hiari na halazimishwi kuitii sheria yenyewe isipokuwa kwa kuamua tu – kuitii bila shurti.
Matokeo ya kukubalika kwa fikra hizi ni kuwa watu wamechukulia sheria kama kitu cha kuchagua (optional). Kwamba wanaweza wakatii au wasitii; kwamba wasipotii basi lolote na liwe na wakitii basi watii bila kujisikia kulazimika kutii (bila shurti). Hivyo, sheria inavyosema watu wafuate utaratibu fulani mtu anajisikia kama ana hiari ya kukubali au la; sheria inaposema “usifanye hili” au “fanya hili” mtu anajiona kana kwamba ana hiari; halazimiki. Kiongozi ambaye ana madaraka fulani ya kisheria basi na yeye anajisikia ana hiari ya kutumia madaraka yale au la; chombo cha umma kinapotakiwa kutekeleza jambo fulani watendaji wake wanafikiria labda hilo ni “pendekezo” (suggestion) tu iliyomo kwenye sheria na siyo takwa (demand).
Ndugu zangu, kwa muda mrefu sasa Watanzania wameishi katika fikra hizi, wamezizoea, wamezikumbatia na wengine wameona kama ndivyo inavyopaswa kuwa. Sheria ikapoteza nguvu zake, matakwa ya Katiba yakawa kama mapendekezo, na yale ambayo sheria inasema yanapaswa kufanyika yamechukuliwa kama usumbufu wa aina fulani hivi! Ndivyo tulivyokuwa tumefika na utaona kilio cha “utawala wa sheria” na “uongozi bora” msingi wake ni kuwa watu wanaonekana ama hawatii sheria au hawataki kutii sheria; hawajui kuwa watu wameambiwa sheria au kutii sheria ni hiari!
Hili linaelekea kubadilika sasa baada ya ujio wa Rais John P. Magufuli. Magufuli anawasumbua watu wengi kiasi kwamba wapo ambao kutokana na kulewa nadharia ya “utii wa sheria bila shurti” wanaona kana kwamba Magufuli anawalazimisha kufuata sheria na wengine wanabakia kujiuliza kama yeye mwenyewe Magufuli anatii sheria au anafuata sheria. Matokeo yake wale wanaotatizika namna hiyo wamefikia kumuona Magufuli kuwa kiongozi mkali, havumilii “makosa madogo madogo” na kuwa anaonesha sifa na hulka za kidikteta!
Ndugu zangu, Magufuli anaipeleka Tanzania kama nchi ya kidemokrasia kwenye alama kuu ya demokrasia ya kweli – utawala wa sheria! Kimsingi, anchofanya Magufuli na wachache wetu tunakiona na tunakishangilia ni kuleta udikteta wa sheria (the dictatorship of the law). Kwamba, katika nchi ya kidemokrasia kama ya kwetu – sheria ndiyo mtawala pekee wa kiimla; anayepaswa kuogopwa , kutiiwa na kulindwa kwa nguvu zote.
Wahenga walisema msemo wa “sheria ni msumeno”. Neno hili kimsingi walikuwa wanataka tuone na kukubali kuwa sheria inakata popote na potepote; inakata ikienda, inakata ikirudi bila kujali nani anayekatwa! Wenzetu wa nchi za Magharibi na sisi tumepokea hivyo wanaionesha sheria kama mama mwenye upanga mkali na mizani ambaye amefumbwa macho (blindfolded lady justice). Wao wanasema sheria haitazami; kwamba mbele yake wote wako sawa; watapimwa (kwenye mizani) na kuamuliwa (kwa upanga).
Mojawapo ya mambo ambayo yanawatatiza watu ni je Magufuli anatumia madaraka yake vizuri? Je Magufuli anavyowawajibisha watumishi mbalimbali tena bila hata kufikiria mara mbili anapata nguvu wapi? Je anautumia Urais vibaya? Ndugu zangu, wenye kuhoji haya ni watu waliodeka na kuzoea nadharia muflisi ya “kutii sheria bila shurti”. Ndugu zetu hawa bado wanaishi katika ile “jana” niliyoisema miezi kadhaa nyuma. Bado wanafikiria Tanzania inaweza kuendelea na kupiga hatua ya haraka ya maendeleo huku watu wake wakiangalia sheria kama kadi ya mwaliko wa harusi! Waende ama wasiende!
Katika vitu ambavyo Katiba imeviweka mikononi mwa Rais peke yake – yaani prerogatives of the President - kuna kitu kimoja ambacho wengi hawataki kukiangalia au hata kukifikiria maana yake na hasa utekelezaji wake kama atapatikana Rais atakeyekitumia kitu hicho. Ibara ya 35 na 36 za Katiba ya Jamhuri ya Muungano zinavipengele ambavyo mtu yeyote aliyewajibishwa na Rais Magufuli miezi hii michache akienda mahakamani kuchallenge atashindwa!
Lakini hasa Ibara ya 36 ambayo inahusiana na “Mamlaka ya kuanzisha na kuwateua watu wa kushika
nafasi za madaraka”; inaweka madaraka makubwa ndani ya mikono ya Rais, madaraka ambayo yanamruhusu kusimamia “nidhamu” katika utumishi na watumishi wa Jamhuri ya Muungano. Ibara hiyo ina vifungu vidogo 4. Kifungu kidogo cha 2 kinampa madaraka Rais ya kuteua watumishi na watendaji mbalimbali wa idara na taasisi mbalimbali za serikali katika nafasi ambazo anatakiwa kuzijaza kwa mujibu wa Katiba au sheria fulani. Na kifungu kidogo cha 3 kinaeleza tu kuwa watumishi na watendaji wengine mbalimbali wataajiriwa, kupandishwa vyeo hata kufukuzwa chini ya Tume husika za utumishi.
Hata hivyo ni kile kilichomo kwenye kifungu kidogo cha 4 ambacho binafsi naona watu wengi siyo tu kwamba hawakijui bali kama wanakijua wanakipuuzia maana (implication) yake katika kusimamia nidhamu. Katiba inasema hivi katika kifungu hicho “Masharti ya ibara ndogo ya (2) na ya (3) hayatahesabiwa kuwa yanamzuia Rais kuchukua hatua za kudhibiti nidhamu ya watumishi na utumishi katika Serikali ya Jamhuri ya Muungano.”
Kwa ufupi, Rais ana uwezo na madaraka makubwa ya kusimamia nidhamu za watumishi wa umma katika Serikali ya Jamhuri ya Muungano kiasi kwamba inaweza kuchukuliwa kuwa ana uwezo wa kumwajibisha mtu yeyote katika utumishi wa umma isipokuwa pale ambapo Katiba inakataza.
Ndugu zangu, madaraka haya ya Rais hayajatumiwa vizuri sana huko nyuma kiasi kwamba tulikubali na kuamini kuwa Rais ni “dhaifu”. Udhaifu wa mtu ukachukuliwa kama ni udhaifu wa taasisi! Na katika udhaifu huo wapo watu kati yetu wakazoea na kubweteka wakiamini kuwa ndivyo mambo yanavyopaswa kuwa.
Magufuli anapoingia na kuanza kutumia madaraka haya ya kusimamia nidhamu hata kwa watu wanaoonekana wangesimamiwa na watu wengine anafanya kile kilicho mikononi mwake, na kile ambacho anaamini kwa maslahi ya Taifa.
Magufuli siyo Dikteta, na wala hana mfanano wa dikteta; Dikteta ni mtu ambaye anaamini yeye ndiyo sheria; Magufuli aliapa kuilinda na kuitetea Katiba hii – pamoja na madhaifu yake yote kama wabunge wote na viongozi wa juu wengine walivyoapa. Binafsi ningetarajia wale wote walioapa kuitetea Katiba hii watasimama kuanzia sasa na kutetea madaraka ya Rais ambayo wao waliapa kuyalinda! Wasimame kutetea uwezo wake wa Kikatiba kusimamia nidhamu badala ya kuuhoji!
Kama wanaona hawawezi kutetea kile kiapo chao wao wenyewe jambo pekee wanaloweza kufanya wakimaanisha kuwa hawako tayari kubariki au kuunga mkono Rais kusimamia nidhamu kama Katiba inavyotaka ni wao wenyewe kujiuzulu kwanza ili waje watumishi wengine ambao watakuwa tayari kumaanisha kile kiapo chao!
Kutii Sheria bila shurti kumefikia mwisho; kwani Sheria kwa asili yake ni shurti (ni lazima). Na tunataka viongozi ambao watasimamia sheria hata kama inauma ndugu zao, familia zao, jamaa zao, au marafiki zako. Magufuli anaonesha kutii Katiba zaidi kuliko hisia na vionjo vyake! Ndiye Rais Watanzania walimtaka na kumtarajia.
Tutaendelea kesho InShaaAllah. – Zama Mpya – OZ Inaendelea…
