singidadodoma
JF-Expert Member
- Nov 11, 2013
- 4,394
- 1,536
Sekta ya fedha
Jambo la tatu ni sekta ya fedha, yeye hakupanua sana lakini nimekuta hapa jambo moja alilozungumzia ambalo liko wazi lakini halizungumziwi, kwa sababu tusisahau tulivyobinafsisha, tulibinafsisha sekta ya fedha - benki, bima na anasema hapa Rais Magufuli, “…kwenye sekta ya benki kwa mfano Dk. Kimei anafahamu, tunazo benki kubwa karibu 54 na zote zinafanya kazi na serikali, na zote hizi hazijajikita chini kwenda kwa wananchi juzi hapa tumejaribu kufanya uchambuzi na tukakuta karibu shilingi bilioni 550 zinazozunguka katika benki hizi ni pesa za umma, ambazo kiukweli ni pesa za serikali zinazotokana na mfumo wa hati fungani, kwa hiyo kwa maana nyingine serikali inafanya biashara na mabenki haya kwa kutumia fedha zake yenyewe.”
Miaka michache iliyopita mfanyakazi mmoja wa Benki Kuu aliwahi kuniambia, baada ya kubinafsisha mabenki, hela zote za mishahara ya wafanyakazi wa serikali ambao wako nchi nzima zinawekwa kwenye NBC, kwenye mabenki ya watu binafsi na mshahara unalipwa mwisho wa mwezi, katika kipindi hiki cha mwezi mmoja mabenki wanatumia hela hizo kununua Treasure Bond (hati fungani) na kupata riba kwa hela hizo hizo za serikali. Mabenki haya katika hesabu zao wanaonyesha wana deposit kubwa sana imewekwa kwa fedha zetu lakini Watanzania hawakopesheki, kwa hiyo hawapati mikopo, hela hizo zinakwenda wapi?
Tunasema nchi hii ni masikini, na mimi nimerudia rudia sana kuzungumza hili, kama nchi hii ni masikini haya mabenki yote yanafanya nini hapa? Hela hizo zinatoka wapi, kwenye sekta ya fedha kuna mabenki kuna bima, siku hizi ulimwenguni bima ni taasisi kubwa sana ya kulimbikiza mtaji. Kwa hiyo alitaka kumaanisha kwamba kuna kitu hakiko sawa, ingawa kama nilivyosema mawazo yake bado hayajapikwa vizuri, bado anafikiria, katika kutoa mfano huu nafikiri anawaza katika sekta yetu ya fedha kuna walakini inabidi tufikirie vizuri.
Na mimi ningeongeza siyo mabenki tu, taasisi nyingine za fedha kama bima, akiba za uzeeni, taasisi hizi zinalimbikiza mtaji mkubwa sana, ingetusaidia sana kama tungeweza kutumia mtaji huu katika kuwekeza kwenye viwanda kwenye kilimo, lakini sasa huwezi ukafanya hivyo kama hudhibiti haya mabenki, bima kama dhana ya soko huria umeweka mikononi mwa watu binafsi, akiba za uzeeni zinalimbikiza hela nyingi sana lakini kama hatuna mpango wa uwekezaji wa dhati kabisa hasa katika uzalishaji, mtaji huu unaondoka tu au unawekwa kwenye sekta ambazo hazizalishi ajira wala haziendelezi uchumi.
Ujenzi wa uchumi wa kitaifa
Mimi ningesema kwamba ukitaka kujenga uchumi wa kitaifa, jambo la kwanza kabisa huwezi ukaachia uchumi wako kwa soko huria, lazima uwe na mpango wa kuelekeza uchumi huo kwenye uchumi wa kitaifa, kwa hivyo kuna sekta muhimu na nyeti tatu ambazo lazima uzidhibiti ama kwa kumilikiwa na serikali moja kwa moja au zidhibitiwe kwa karibu sana.
Sekta ya kwanza ni sekta ya fedha, kwa sababu ukitaka kujenga uchumi wa kitaifa lazima udhibiti sera ya fedha, hii huwezi ukawaachia watu binafsi. Sekta nyingine nyeti sana ambayo lazima iwe mikononi mwa serikali ni nishati yaani umeme, maji, rasilimali na mapori. Sekta ya nishati lazima iwe mikononi mwa serikali huwezi kuachia watu binafsi.
Sekta ya tatu ni ardhi, rasilimali zote zinazopatikana chini ya ardhi na juu ya ardhi huwezi kuachia watu binafsi. Kwa hiyo sekta hizo nyeti ama unazidhibiti kwa karibu sana au unaziacha mikononi mwa serikali. Chini ya hiyo ndiyo unajenga uchumi wako, unawaachia mabepari wa ndani wawekeze kwenye viwanda, na hapa kuna viwanda vikubwa sana ambavyo serikali inaweza ikashiriki, na vya kati na hali ya chini hawa unawawekea mazingira mazuri ili wakidhi mahitaji ya ndani, watumie malighafi ya ndani. Kwa maoni yangu kwa hotuba ile na yale aliyozungumzia ni kama anataka kujenga uchumi wa kitaifa. Hayo aliyozungumzia hayawezekani kama huna lengo hilo na hukidhi masharti yake, kwa mfano ukiwajengea mazingira tabaka lako la ndani la mabepari wa kitaifa kuna mambo mawili kutoka juu, moja walipe kodi pili wawekeze kwa malengo yanayowekwa na serikali.
Unapokuja serikalini kuomba kibali kutakuwa na vigezo. Je, utatumia malighafi ya ndani? Utazalisha bidhaa ambazo ni mahitaji ya watu wa ndani? Utatumia mitambo ambayo itaongeza ajira?
Ingawa serikali haimiliki viwanda lakini ina vigezo, kabla kumruhusu huyu kwenda kuwekeza na si jambo geni ndivyo zilivyofanya nchi za Korea Kusini na Taiwan, ndivyo walivyofanya kunakuwa na mpango kabisa, ingawa uchumi hauko mikononi mwa serikali lakini wana mpango.
Haya ni masharti mawili kutoka juu, masharti mengine ni kutoka chini kwamba uwe na vyama huru vya wafanyakazi ili hawa mabepari wa ndani wasitumie kisingizio cha uwekezaji kuwanyonya wafanyakazi kupita kiasi, wanakuwa wanadhibitiwa na vyama vya wafanyakazi. Haya ndiyo masharti, ninavyoona mimi, kama umedhamiria kujenga uchumi wa kitaifa.
Ulipaji wa kodi
Suala la kodi ni muhimu, kwa serikali kukusanya mapato yake na mapato haya yakatumika kutoa huduma kwa jamii, huwezi ukajenga uchumi imara kama huna watu wenye afya imara, wenye elimu, huwezi. Kulikuwa na wakati sekta kama elimu, afya na maji zilichukuliwa kama sekta za huduma siyo za uzalishaji lakini sasa dhana imebadilika kabisa, dhana ya kimaendeleo ni kwamba elimu, afya, maji safi hizo siyo sekta za huduma ni sekta za uzalishaji kwa sababu wazalishaji ni nani, ni wananchi wenyewe, sasa kama hukuwekeza katika wazalishaji hao huwezi ukaendeleza uchumi wako.
Kwa hiyo dhana ni tofauti kabisa sasa, unapowekeza kwenye elimu, kwenye afya na hili ni jukumu la serikali siyo mambo ya kuachia soko huria, huwezi ukaachia soko huria, kwa kuwa unawekeza kwenye uchumi wako, unafanya uchumi wako uwe endelevu, na katika hili unahitaji mapato.
Swali linakuja baada ya kukusanya kodi una mpango gani wa kutumia hiyo kodi, na kuhakikisha kwamba watendaji wako wanawajibika kutoa zile huduma kwa wananchi hasa wa chini. Lakini hili huwezi ukasema katika siku hamsini, lakini kuna dalili unaziona hapa na pale. Kuyafanya mambo haya lazima ujenge mfumo uwe na dira unakoelekea, hufanyi uamuzi ambao ungongana, uamuzi wowote unalenga kujenga uchumi wa kitaifa hata pale unapowekeza katika huduma, dhamira iwe ni kuwekeza kwenye hali za watu wako ili uweze kujenga uchumi.
Miiko ya uongozi na maadili
Hakuna mtu anazaliwa na maadili, mara nyingi tunawapotosha watu kwa kweli, maadili yanatokana na mfumo uliopo. Wakati wa Mwalimu tulikuwa na miiko ya uongozi. Miiko ile haikubuniwa tu, ilikuwa na mizizi katika mfumo wenyewe. Wewe kiongozi unaongoza ujenzi wa nchi ya kijamaa huwezi ukahubiri ujamaa wakati wewe siyo mjamaa, wakati wewe unapora mali ya wananchi huwezi ukawa mjamaa.
Kwa hiyo chagua kama unataka kuwa kiongozi wa jamii inayotaka kujenga ujamaa lazima utii miiko hii kama hutaki sawa uko huru, ndiyo ilikuwa maana ya miiko, halikuwa suala la maadili ulikuwa unabanwa kuchagua sifa zilizopo. Sasa leo hatuna miiko tunazungumza maadili, yatatoka wapi? Wewe kama kiongozi wa serikali katika mfumo tulionao, wa kibepari, tena ubepari wenyewe siyo imara, ubepari uchwara wewe utafundisha nini watoto wako, utawaambia wasitafute biashara, wasichume faida, yule mtoto atakusikia? Hawezi kwa sababu mfumo wenyewe ni tofauti na katika siku hamsini huwezi kuyaona haya.
Ikiwa kweli amedhamiria itambidi huko mbele ya safari awaambie viongozi wake kuchagua moja, na tusijiingize, kwa maoni yangu inawezekana nimekosea, lakini tusijiingize kwenye mjadala wa mgongano wa maslahi, wewe umekuwa waziri ulikuwa na biashara yako unaweza kuendelea na biashara yako lakini uweke kwenye trust (bodi ya wadhamini) hapana chagua moja ama uwe mfanyabiashara au uwe kiongozi.
Uchumi wa Bandari
Kuna mambo mawili ningeweza kusema moja ni kuhusu Bandari, kwa kweli tumejaliwa nafasi ya kijiografia nzuri sana, tumezingirwa na nchi kama nane hivi, tungeweza kutumia bandari yetu kukusanya na kulimbikiza mtaji mkubwa sana. Tungekuwa tunapata mapato makubwa sana na tungeweza kutumia mapato hayo kuwekeza na kuendeleza sekta zingine, bahati mbaya mapato yote ya bandari yamepotelea mifukoni mwa watu.
Hatujaweza kutumia bandari yetu vizuri, leo tuna tatizo la usafiri nchini, sawa tunajenga barabara, lakini nchi kubwa kama Tanzania haiwezi kutegemea barabara, kipaumbele kilikuwa ni kujenga njia za reli, ndiyo ingekuwa hasa njia zetu za usafiri na maji. Lakini hata ile reli tuliyorithi tumeharibu, Reli ya Tazara tumeharibu.
Kuhusu suala la Bunge kama linatimiza wajibu wake, ningesema dhati kabisa kwamba katika mfumo wa vyama vingi tulio nao hakuna hata chama kimoja ambacho kina program, dira ya hayo niliyozungumza. Ni kwa mara ya kwanza kabisa baada ya miaka 30 tunampata kiongozi ambaye angalau anaonyesha mwelekeo wa kujenga aina ya uchumi anaotaka. Hebu nieleze katika miaka hii 30 umemsikia nani akizungumzia mwelekeo wake kuhusu aina ya uchumi anaotaka kujenga, aina ya nchi ambayo anataka kujenga, nani? Watu wanatumia neno mfumo siku hizi, lakini mfumo wanaozungumza haueleweki, kwangu mimi ukisema mfumo maana yake ni mfumo wa uzalishaji, mfumo wa uchumi ndiyo hasa kitovu cha kila kitu tunataka mfumo wa uzalishaji uwe wa namna gani, lazima uainishe hilo. Ndiyo maana nimesema kwamba kuweza kuangalia hizi kashfa hapa na pale, sawa, lakini hatimaye lazima ujiulize swali, hii kashfa inatokana na nini? Chanzo chake ni kipi? Kwa nini mtu anaweza kufanya mambo kama yale, nini kinamruhusu? Ni kwa sababu ana uhuru wa kujilimbikizia, kwa hiyo unatumia cheo chako kama nafasi ya kujilimbikizia mtaji.
Magufuli kama Sokoine
Kuna mambo yanafanywa na Rais Magufuli ambayo yanaelekea-elekea kama ya Sokoine (Edward Moringe, Waziri Mkuu wa zamani), lakini kuna haja mimi naona kwa upande wake kuangalia mambo kwa undani zaidi, nafikiri yeye mwenyewe anajua kwamba siyo rahisi kukabiliana na mfumo tulionao ambao umejengeka. Kwa sababu makundi na matabaka ambayo yanafaidika na mfumo huu wanakuwa na njia zao za kuhujumu na mara nyingi sana hawakuhujumu wazi wazi au kwa vitendo vinavyojulikana, hawa ni hatari zaidi, wanafanya chini chini wengine wanafanya kwa jazba kuonyesha kwamba wewe ni zaidi kuliko yule, katika hili unadhalilisha kiongozi wako na hii ni njia mojawapo ya kuhujumu mtu ili ionekana ni upuuzi tu huo, yule anajipendekeza kwa kufanya ya kukuiga lakini kwenda mbali zaidi.
Mafunzo kutoka kwa Sankara
Thomas Sankara alikuwa ni kijana aliyekuwa na dhamira na mwelekeo, na alikuwa anaelewa anachotaka kufanya. Lakini kama kuna kitu cha kujifunza kutoka kwa Thomas Sankara, aliuawa na nani, mwenzake mwenyewe waliofanya mapinduzi pamoja, wale waliomuunga mkono wakati wa mapinduzi hawakutaka kwenda mbali kiasi cha yeye alivyotaka, wakamuuwa. Ndiyo maana kila wakati ninasema siyo kwamba hatuna viongozi katika Afrika, lakini viongozi kama hawa lazima waelewe kitu kimoja, wawe na imani kubwa na watu wao, wajikite kwa watu wao, wawashirikishe watu wao, wasitegemee tu viongozi wenzao au mfumo. Ndiyo maana nimesema yale aliyofanya pale mwanzoni tu yalikuwa na umuhimu wake, wananchi wakiwa upande wako, siyo kwa kushangilia tu, lakini pia kushirikishwa wao watakulinda.
Kwa ujumla kuna dalili za kuwa na matumaini, hatuwezi kuwa na uhakika lakini dalili zipo, sasa tuangalie zinaenda wapi …mwelekeo wake, viongozi anaochagua, namna wanavyotatua matatizo mbalimbali, lakini mimi binafsi ningependa kusema kwamba aweke imani kwa wananchi wake na pili awashirikishe, kwa hiyo, aangalie suala la demokrasia kwa jicho la kuwashirikisha wananchi. Wananchi waambiwe, wahamasihwe tuwe pamoja tunataka kujenga nchi ambayo itajali watu wa hali ya chini na wao washirikishwe.
Tuanze kufikiria muundo wa demokrasia ya wananchi moja kwa moja, na bahati nzuri tunao, kwa mfano leo vijijini tuna mkutano mkuu wa kijiji, tuna serikali za vijiji na kwangu mimi kijiji ndiyo kitovu cha demokrasia, tusifikirie tu mambo ya uchaguzi na Bunge tufikirie vijiji.
Raia Mwema
Jambo la tatu ni sekta ya fedha, yeye hakupanua sana lakini nimekuta hapa jambo moja alilozungumzia ambalo liko wazi lakini halizungumziwi, kwa sababu tusisahau tulivyobinafsisha, tulibinafsisha sekta ya fedha - benki, bima na anasema hapa Rais Magufuli, “…kwenye sekta ya benki kwa mfano Dk. Kimei anafahamu, tunazo benki kubwa karibu 54 na zote zinafanya kazi na serikali, na zote hizi hazijajikita chini kwenda kwa wananchi juzi hapa tumejaribu kufanya uchambuzi na tukakuta karibu shilingi bilioni 550 zinazozunguka katika benki hizi ni pesa za umma, ambazo kiukweli ni pesa za serikali zinazotokana na mfumo wa hati fungani, kwa hiyo kwa maana nyingine serikali inafanya biashara na mabenki haya kwa kutumia fedha zake yenyewe.”
Miaka michache iliyopita mfanyakazi mmoja wa Benki Kuu aliwahi kuniambia, baada ya kubinafsisha mabenki, hela zote za mishahara ya wafanyakazi wa serikali ambao wako nchi nzima zinawekwa kwenye NBC, kwenye mabenki ya watu binafsi na mshahara unalipwa mwisho wa mwezi, katika kipindi hiki cha mwezi mmoja mabenki wanatumia hela hizo kununua Treasure Bond (hati fungani) na kupata riba kwa hela hizo hizo za serikali. Mabenki haya katika hesabu zao wanaonyesha wana deposit kubwa sana imewekwa kwa fedha zetu lakini Watanzania hawakopesheki, kwa hiyo hawapati mikopo, hela hizo zinakwenda wapi?
Tunasema nchi hii ni masikini, na mimi nimerudia rudia sana kuzungumza hili, kama nchi hii ni masikini haya mabenki yote yanafanya nini hapa? Hela hizo zinatoka wapi, kwenye sekta ya fedha kuna mabenki kuna bima, siku hizi ulimwenguni bima ni taasisi kubwa sana ya kulimbikiza mtaji. Kwa hiyo alitaka kumaanisha kwamba kuna kitu hakiko sawa, ingawa kama nilivyosema mawazo yake bado hayajapikwa vizuri, bado anafikiria, katika kutoa mfano huu nafikiri anawaza katika sekta yetu ya fedha kuna walakini inabidi tufikirie vizuri.
Na mimi ningeongeza siyo mabenki tu, taasisi nyingine za fedha kama bima, akiba za uzeeni, taasisi hizi zinalimbikiza mtaji mkubwa sana, ingetusaidia sana kama tungeweza kutumia mtaji huu katika kuwekeza kwenye viwanda kwenye kilimo, lakini sasa huwezi ukafanya hivyo kama hudhibiti haya mabenki, bima kama dhana ya soko huria umeweka mikononi mwa watu binafsi, akiba za uzeeni zinalimbikiza hela nyingi sana lakini kama hatuna mpango wa uwekezaji wa dhati kabisa hasa katika uzalishaji, mtaji huu unaondoka tu au unawekwa kwenye sekta ambazo hazizalishi ajira wala haziendelezi uchumi.
Ujenzi wa uchumi wa kitaifa
Mimi ningesema kwamba ukitaka kujenga uchumi wa kitaifa, jambo la kwanza kabisa huwezi ukaachia uchumi wako kwa soko huria, lazima uwe na mpango wa kuelekeza uchumi huo kwenye uchumi wa kitaifa, kwa hivyo kuna sekta muhimu na nyeti tatu ambazo lazima uzidhibiti ama kwa kumilikiwa na serikali moja kwa moja au zidhibitiwe kwa karibu sana.
Sekta ya kwanza ni sekta ya fedha, kwa sababu ukitaka kujenga uchumi wa kitaifa lazima udhibiti sera ya fedha, hii huwezi ukawaachia watu binafsi. Sekta nyingine nyeti sana ambayo lazima iwe mikononi mwa serikali ni nishati yaani umeme, maji, rasilimali na mapori. Sekta ya nishati lazima iwe mikononi mwa serikali huwezi kuachia watu binafsi.
Sekta ya tatu ni ardhi, rasilimali zote zinazopatikana chini ya ardhi na juu ya ardhi huwezi kuachia watu binafsi. Kwa hiyo sekta hizo nyeti ama unazidhibiti kwa karibu sana au unaziacha mikononi mwa serikali. Chini ya hiyo ndiyo unajenga uchumi wako, unawaachia mabepari wa ndani wawekeze kwenye viwanda, na hapa kuna viwanda vikubwa sana ambavyo serikali inaweza ikashiriki, na vya kati na hali ya chini hawa unawawekea mazingira mazuri ili wakidhi mahitaji ya ndani, watumie malighafi ya ndani. Kwa maoni yangu kwa hotuba ile na yale aliyozungumzia ni kama anataka kujenga uchumi wa kitaifa. Hayo aliyozungumzia hayawezekani kama huna lengo hilo na hukidhi masharti yake, kwa mfano ukiwajengea mazingira tabaka lako la ndani la mabepari wa kitaifa kuna mambo mawili kutoka juu, moja walipe kodi pili wawekeze kwa malengo yanayowekwa na serikali.
Unapokuja serikalini kuomba kibali kutakuwa na vigezo. Je, utatumia malighafi ya ndani? Utazalisha bidhaa ambazo ni mahitaji ya watu wa ndani? Utatumia mitambo ambayo itaongeza ajira?
Ingawa serikali haimiliki viwanda lakini ina vigezo, kabla kumruhusu huyu kwenda kuwekeza na si jambo geni ndivyo zilivyofanya nchi za Korea Kusini na Taiwan, ndivyo walivyofanya kunakuwa na mpango kabisa, ingawa uchumi hauko mikononi mwa serikali lakini wana mpango.
Haya ni masharti mawili kutoka juu, masharti mengine ni kutoka chini kwamba uwe na vyama huru vya wafanyakazi ili hawa mabepari wa ndani wasitumie kisingizio cha uwekezaji kuwanyonya wafanyakazi kupita kiasi, wanakuwa wanadhibitiwa na vyama vya wafanyakazi. Haya ndiyo masharti, ninavyoona mimi, kama umedhamiria kujenga uchumi wa kitaifa.
Ulipaji wa kodi
Suala la kodi ni muhimu, kwa serikali kukusanya mapato yake na mapato haya yakatumika kutoa huduma kwa jamii, huwezi ukajenga uchumi imara kama huna watu wenye afya imara, wenye elimu, huwezi. Kulikuwa na wakati sekta kama elimu, afya na maji zilichukuliwa kama sekta za huduma siyo za uzalishaji lakini sasa dhana imebadilika kabisa, dhana ya kimaendeleo ni kwamba elimu, afya, maji safi hizo siyo sekta za huduma ni sekta za uzalishaji kwa sababu wazalishaji ni nani, ni wananchi wenyewe, sasa kama hukuwekeza katika wazalishaji hao huwezi ukaendeleza uchumi wako.
Kwa hiyo dhana ni tofauti kabisa sasa, unapowekeza kwenye elimu, kwenye afya na hili ni jukumu la serikali siyo mambo ya kuachia soko huria, huwezi ukaachia soko huria, kwa kuwa unawekeza kwenye uchumi wako, unafanya uchumi wako uwe endelevu, na katika hili unahitaji mapato.
Swali linakuja baada ya kukusanya kodi una mpango gani wa kutumia hiyo kodi, na kuhakikisha kwamba watendaji wako wanawajibika kutoa zile huduma kwa wananchi hasa wa chini. Lakini hili huwezi ukasema katika siku hamsini, lakini kuna dalili unaziona hapa na pale. Kuyafanya mambo haya lazima ujenge mfumo uwe na dira unakoelekea, hufanyi uamuzi ambao ungongana, uamuzi wowote unalenga kujenga uchumi wa kitaifa hata pale unapowekeza katika huduma, dhamira iwe ni kuwekeza kwenye hali za watu wako ili uweze kujenga uchumi.
Miiko ya uongozi na maadili
Hakuna mtu anazaliwa na maadili, mara nyingi tunawapotosha watu kwa kweli, maadili yanatokana na mfumo uliopo. Wakati wa Mwalimu tulikuwa na miiko ya uongozi. Miiko ile haikubuniwa tu, ilikuwa na mizizi katika mfumo wenyewe. Wewe kiongozi unaongoza ujenzi wa nchi ya kijamaa huwezi ukahubiri ujamaa wakati wewe siyo mjamaa, wakati wewe unapora mali ya wananchi huwezi ukawa mjamaa.
Kwa hiyo chagua kama unataka kuwa kiongozi wa jamii inayotaka kujenga ujamaa lazima utii miiko hii kama hutaki sawa uko huru, ndiyo ilikuwa maana ya miiko, halikuwa suala la maadili ulikuwa unabanwa kuchagua sifa zilizopo. Sasa leo hatuna miiko tunazungumza maadili, yatatoka wapi? Wewe kama kiongozi wa serikali katika mfumo tulionao, wa kibepari, tena ubepari wenyewe siyo imara, ubepari uchwara wewe utafundisha nini watoto wako, utawaambia wasitafute biashara, wasichume faida, yule mtoto atakusikia? Hawezi kwa sababu mfumo wenyewe ni tofauti na katika siku hamsini huwezi kuyaona haya.
Ikiwa kweli amedhamiria itambidi huko mbele ya safari awaambie viongozi wake kuchagua moja, na tusijiingize, kwa maoni yangu inawezekana nimekosea, lakini tusijiingize kwenye mjadala wa mgongano wa maslahi, wewe umekuwa waziri ulikuwa na biashara yako unaweza kuendelea na biashara yako lakini uweke kwenye trust (bodi ya wadhamini) hapana chagua moja ama uwe mfanyabiashara au uwe kiongozi.
Uchumi wa Bandari
Kuna mambo mawili ningeweza kusema moja ni kuhusu Bandari, kwa kweli tumejaliwa nafasi ya kijiografia nzuri sana, tumezingirwa na nchi kama nane hivi, tungeweza kutumia bandari yetu kukusanya na kulimbikiza mtaji mkubwa sana. Tungekuwa tunapata mapato makubwa sana na tungeweza kutumia mapato hayo kuwekeza na kuendeleza sekta zingine, bahati mbaya mapato yote ya bandari yamepotelea mifukoni mwa watu.
Hatujaweza kutumia bandari yetu vizuri, leo tuna tatizo la usafiri nchini, sawa tunajenga barabara, lakini nchi kubwa kama Tanzania haiwezi kutegemea barabara, kipaumbele kilikuwa ni kujenga njia za reli, ndiyo ingekuwa hasa njia zetu za usafiri na maji. Lakini hata ile reli tuliyorithi tumeharibu, Reli ya Tazara tumeharibu.
Kuhusu suala la Bunge kama linatimiza wajibu wake, ningesema dhati kabisa kwamba katika mfumo wa vyama vingi tulio nao hakuna hata chama kimoja ambacho kina program, dira ya hayo niliyozungumza. Ni kwa mara ya kwanza kabisa baada ya miaka 30 tunampata kiongozi ambaye angalau anaonyesha mwelekeo wa kujenga aina ya uchumi anaotaka. Hebu nieleze katika miaka hii 30 umemsikia nani akizungumzia mwelekeo wake kuhusu aina ya uchumi anaotaka kujenga, aina ya nchi ambayo anataka kujenga, nani? Watu wanatumia neno mfumo siku hizi, lakini mfumo wanaozungumza haueleweki, kwangu mimi ukisema mfumo maana yake ni mfumo wa uzalishaji, mfumo wa uchumi ndiyo hasa kitovu cha kila kitu tunataka mfumo wa uzalishaji uwe wa namna gani, lazima uainishe hilo. Ndiyo maana nimesema kwamba kuweza kuangalia hizi kashfa hapa na pale, sawa, lakini hatimaye lazima ujiulize swali, hii kashfa inatokana na nini? Chanzo chake ni kipi? Kwa nini mtu anaweza kufanya mambo kama yale, nini kinamruhusu? Ni kwa sababu ana uhuru wa kujilimbikizia, kwa hiyo unatumia cheo chako kama nafasi ya kujilimbikizia mtaji.
Magufuli kama Sokoine
Kuna mambo yanafanywa na Rais Magufuli ambayo yanaelekea-elekea kama ya Sokoine (Edward Moringe, Waziri Mkuu wa zamani), lakini kuna haja mimi naona kwa upande wake kuangalia mambo kwa undani zaidi, nafikiri yeye mwenyewe anajua kwamba siyo rahisi kukabiliana na mfumo tulionao ambao umejengeka. Kwa sababu makundi na matabaka ambayo yanafaidika na mfumo huu wanakuwa na njia zao za kuhujumu na mara nyingi sana hawakuhujumu wazi wazi au kwa vitendo vinavyojulikana, hawa ni hatari zaidi, wanafanya chini chini wengine wanafanya kwa jazba kuonyesha kwamba wewe ni zaidi kuliko yule, katika hili unadhalilisha kiongozi wako na hii ni njia mojawapo ya kuhujumu mtu ili ionekana ni upuuzi tu huo, yule anajipendekeza kwa kufanya ya kukuiga lakini kwenda mbali zaidi.
Mafunzo kutoka kwa Sankara
Thomas Sankara alikuwa ni kijana aliyekuwa na dhamira na mwelekeo, na alikuwa anaelewa anachotaka kufanya. Lakini kama kuna kitu cha kujifunza kutoka kwa Thomas Sankara, aliuawa na nani, mwenzake mwenyewe waliofanya mapinduzi pamoja, wale waliomuunga mkono wakati wa mapinduzi hawakutaka kwenda mbali kiasi cha yeye alivyotaka, wakamuuwa. Ndiyo maana kila wakati ninasema siyo kwamba hatuna viongozi katika Afrika, lakini viongozi kama hawa lazima waelewe kitu kimoja, wawe na imani kubwa na watu wao, wajikite kwa watu wao, wawashirikishe watu wao, wasitegemee tu viongozi wenzao au mfumo. Ndiyo maana nimesema yale aliyofanya pale mwanzoni tu yalikuwa na umuhimu wake, wananchi wakiwa upande wako, siyo kwa kushangilia tu, lakini pia kushirikishwa wao watakulinda.
Kwa ujumla kuna dalili za kuwa na matumaini, hatuwezi kuwa na uhakika lakini dalili zipo, sasa tuangalie zinaenda wapi …mwelekeo wake, viongozi anaochagua, namna wanavyotatua matatizo mbalimbali, lakini mimi binafsi ningependa kusema kwamba aweke imani kwa wananchi wake na pili awashirikishe, kwa hiyo, aangalie suala la demokrasia kwa jicho la kuwashirikisha wananchi. Wananchi waambiwe, wahamasihwe tuwe pamoja tunataka kujenga nchi ambayo itajali watu wa hali ya chini na wao washirikishwe.
Tuanze kufikiria muundo wa demokrasia ya wananchi moja kwa moja, na bahati nzuri tunao, kwa mfano leo vijijini tuna mkutano mkuu wa kijiji, tuna serikali za vijiji na kwangu mimi kijiji ndiyo kitovu cha demokrasia, tusifikirie tu mambo ya uchaguzi na Bunge tufikirie vijiji.
Raia Mwema
