Mlolwa Edward
Member
- Nov 1, 2016
- 45
- 61
Utangulizi
Katika miaka ya hivi karibuni, Tanzania imeonyesha uwezo mkubwa wa ukuaji wa kilimo, kwa kuwa na ardhi yenye rutuba, hali ya hewa rafiki na rasilimali nyingi za asili. Hata hivyo, kutumia uwezo huu na kufikia maendeleo endelevu ya kilimo kunahitaji msingi imara wa uwajibikaji na utawala bora. Uwajibikaji huhakikisha kwamba viongozi na taasisi za umma wanawajibika kwa matendo yao na wanawajibika kwa wananchi wanaowahudumia. Utawala bora, kwa upande mwingine, unakuza uwazi, ushirikishwaji, na utawala wa sheria, mambo ambayo ni muhimu kwa utungaji na utekelezaji bora wa sera. Makala haya yanachunguza hali ya sasa ya uwajibikaji na utawala katika sekta ya kilimo nchini Tanzania, yanaangazia hali halisi na takwimu, kupendeza mabadiliko ili kukuza maendeleo endelevu.
Changamoto za Sasa
Licha ya mafanikio makubwa yaliyopatikana katika sekta ya kilimo Tanzania, changamoto zinazohusiana na uwajibikaji na utawala zinaendelea. Changamoto hizi zinazuia uwezekano kamili wa sekta ya kukua na kuathiri maisha ya wakulima na jamii za vijijini. Hebu tuchunguze baadhi ya matukio halisi ambayo ni mfano wa changamoto hizi:
1. Uwazi mdogo: Ukosefu wa uwazi katika ugawaji na matumizi ya rasilimali za kilimo limekuwa suala la kudumu. Kwa mfano, Benki ya Maendeleo ya Kilimo Tanzania (TADB) ilitoa mikopo kwa wakulima, lakini ukosefu wa vigezo na uwazi katika ugawaji wa mikopo ulisababisha matukio ya upendeleo na rushwa. Hii haikuathiri tu uaminifu wa benki lakini pia iliwanyima wakulima wanaostahili kupata rasilimali za kifedha.
2. Uwezo Hafifu wa Kitaasisi: Uwezo duni ndani ya taasisi za kilimo umezuia utekelezaji bora wa sera za kilimo. Kesi ya Wizara ya Kilimo Tanzania inadhihirisha changamoto hii. Pamoja na majukumu yake ya kusimamia sekta ya kilimo, wizara imekabiliwa na ugumu wa kuratibu na kutekeleza sera ipasavyo kutokana na utaalamu mdogo wa kitaalamu na rasilimali watu.
3. Rushwa na Usimamizi mbaya: Rushwa bado ni kikwazo kikubwa kwa maendeleo ya kilimo nchini Tanzania. Kesi ya matumizi mabaya ya fedha kwa ajili ya miradi ya kilimo katika wilaya ya Kilosa ni mfano. Kashfa ya rushwa ilisababisha ubadhirifu wa fedha zilizokusudiwa kwa miradi ya umwagiliaji, na kusababisha kucheleweshwa kwa maendeleo ya miundombinu na kunyimwa faida kwa wakulima wa ndani.
4. Ushiriki mdogo na Ushirikishwaji: Makundi yaliyotengwa, kama vile wakulima wadogo na wanawake, mara nyingi hukabiliana na vikwazo vya kushiriki kikamilifu katika mchakato wa kufanya maamuzi. Kwa mfano, wakulima wanawake katika mkoa wa Kagera wanatatizika kupata huduma za ugani na kukabiliwa na ubaguzi wa kijinsia katika mgao wa rasilimali. Kutengwa huku kunatatiza uundaji wa sera jumuishi zinazoshughulikia mahitaji maalum ya vikundi hivi.
Ili kutoa uelewa wa kina wa changamoto zinazokabili sekta ya kilimo Tanzania, hebu tuchunguze baadhi ya takwimu:
1. Uwazi wa Bajeti: Kwa mujibu wa Utafiti wa Wazi wa Bajeti wa 2019, Tanzania ilipata alama 13 kati ya 100 kwa kuzingatia uwazi wa bajeti. Hii inaashiria kukosekana kwa uwezo wa wananchi kupata taarifa za mgao wa bajeti, hivyo kuwawia vigumu wananchi kufuatilia matumizi ya fedha katika sekta ya kilimo.
2. Mtazamo wa Rushwa: Utendaji wa Tanzania katika Fahirisi ya Maoni ya Rushwa (CPI) unaonyesha changamoto za rushwa nchini. Mwaka 2020, Tanzania ilipata alama 38 kati ya 100, ikionyesha haja ya juhudi kubwa za kukabiliana na rushwa katika sekta ya kilimo.
Mapendekezo ili Kukuza kukuza na kuendeleza kilimo endelevu
Ili kukabiliana na changamoto na kufungua uwezo kamili wa sekta ya kilimo Tanzania, juhudi kubwa zinahitajika ili kukuza uwajibikaji na utawala bora. Hatua zifuatazo zinaweza kutekelezwa:
1. Kuimarisha Uwazi na Upatikanaji wa Taarifa:
a. Anzisha tovuti ya mtandaoni ya kina ambayo hutoa ufikiaji rahisi wa habari kuhusu ugawaji wa bajeti, michakato ya ununuzi na maendeleo ya utekelezaji wa mradi.
b. Imarisha nafasi ya vyombo vya habari na asasi za kiraia katika kuwajibisha taasisi za kilimo kupitia uandishi wa habari za uchunguzi na kampeni za kuelimisha umma.
2. Kuimarisha Uwezo wa Kitaasisi:
a. Kuwekeza katika ukuzaji wa rasilimali watu, mafunzo, na kuajiri wafanyikazi waliohitimu ndani ya taasisi za kilimo.
b. Kukuza ushirikiano kati ya taasisi za utafiti wa kilimo na huduma za ugani ili kuhakikisha uundaji wa sera unaozingatia ushahidi na utekelezaji bora.
3. Kupinga Rushwa:
a. Kutekeleza sheria zilizopo za kupambana na ufisadi na kuanzisha vitengo maalum ndani ya mashirika ya kutekeleza sheria ili kuchunguza na kushtaki kesi za ufisadi katika sekta ya kilimo.
b. Kutekeleza taratibu za kuripoti rushwa bila majina, kulinda watoa taarifa, na kukikisha kuwa taarifa zao zinaongoza kwa uchunguzi kwa wakati.
4. Kukuza Ushiriki Mjumuisho:
a. Anzisha sera na programu ambazo zinalenga haswa vikundi vilivyotengwa, kama vile wakulima wadogo na wanawake, kuhakikisha ushiriki wao kikamilifu katika michakato ya kufanya maamuzi.
b. Kutoa mafunzo na mipango ya kujenga uwezo ili kuwawezesha vikundi hivi kwa ujuzi na maarifa muhimu ili kujihusisha kikamilifu katika shughuli za kilimo.
5. Kuimarisha Ufuatiliaji na Tathmini:
a. Kuanzisha mashirika huru ya ufuatiliaji na tathmini ili kutathmini ufanisi wa sera na programu za kilimo.
b. Kuchapisha ripoti za tathmini mara kwa mara ili kukuza uwazi na kuwezesha ufanyaji maamuzi unaozingatia ushahidi.
Hitimisho
Tanzania ina uwezo wa kuwa nchi yenye nguvu katika kilimo, lakini hili linaweza kufikiwa tu kwa kujitolea kwa uwajibikaji na utawala bora. Uamuzi wa uwazi na shirikishi, taasisi imara, na mbinu ya kutovumilia rushwa ni muhimu kwa maendeleo endelevu ya kilimo. Kwa kuweka kipaumbele katika vipengele hivi, Tanzania inaweza kuweka mazingira wezeshi ambayo yanawawezesha wakulima, kuhakikisha upatikanaji sawa wa rasilimali, na kuchochea ukuaji wa uchumi katika maeneo ya vijijini. Wakati wa mabadiliko ni sasa, na manufaa yataonekana kwa vizazi vijavyo. Tuchangamkie fursa hii kubadilisha sekta ya kilimo ya Tanzania na kujenga mustakabali mwema kwa wote.
Katika miaka ya hivi karibuni, Tanzania imeonyesha uwezo mkubwa wa ukuaji wa kilimo, kwa kuwa na ardhi yenye rutuba, hali ya hewa rafiki na rasilimali nyingi za asili. Hata hivyo, kutumia uwezo huu na kufikia maendeleo endelevu ya kilimo kunahitaji msingi imara wa uwajibikaji na utawala bora. Uwajibikaji huhakikisha kwamba viongozi na taasisi za umma wanawajibika kwa matendo yao na wanawajibika kwa wananchi wanaowahudumia. Utawala bora, kwa upande mwingine, unakuza uwazi, ushirikishwaji, na utawala wa sheria, mambo ambayo ni muhimu kwa utungaji na utekelezaji bora wa sera. Makala haya yanachunguza hali ya sasa ya uwajibikaji na utawala katika sekta ya kilimo nchini Tanzania, yanaangazia hali halisi na takwimu, kupendeza mabadiliko ili kukuza maendeleo endelevu.
Changamoto za Sasa
Licha ya mafanikio makubwa yaliyopatikana katika sekta ya kilimo Tanzania, changamoto zinazohusiana na uwajibikaji na utawala zinaendelea. Changamoto hizi zinazuia uwezekano kamili wa sekta ya kukua na kuathiri maisha ya wakulima na jamii za vijijini. Hebu tuchunguze baadhi ya matukio halisi ambayo ni mfano wa changamoto hizi:
1. Uwazi mdogo: Ukosefu wa uwazi katika ugawaji na matumizi ya rasilimali za kilimo limekuwa suala la kudumu. Kwa mfano, Benki ya Maendeleo ya Kilimo Tanzania (TADB) ilitoa mikopo kwa wakulima, lakini ukosefu wa vigezo na uwazi katika ugawaji wa mikopo ulisababisha matukio ya upendeleo na rushwa. Hii haikuathiri tu uaminifu wa benki lakini pia iliwanyima wakulima wanaostahili kupata rasilimali za kifedha.
2. Uwezo Hafifu wa Kitaasisi: Uwezo duni ndani ya taasisi za kilimo umezuia utekelezaji bora wa sera za kilimo. Kesi ya Wizara ya Kilimo Tanzania inadhihirisha changamoto hii. Pamoja na majukumu yake ya kusimamia sekta ya kilimo, wizara imekabiliwa na ugumu wa kuratibu na kutekeleza sera ipasavyo kutokana na utaalamu mdogo wa kitaalamu na rasilimali watu.
3. Rushwa na Usimamizi mbaya: Rushwa bado ni kikwazo kikubwa kwa maendeleo ya kilimo nchini Tanzania. Kesi ya matumizi mabaya ya fedha kwa ajili ya miradi ya kilimo katika wilaya ya Kilosa ni mfano. Kashfa ya rushwa ilisababisha ubadhirifu wa fedha zilizokusudiwa kwa miradi ya umwagiliaji, na kusababisha kucheleweshwa kwa maendeleo ya miundombinu na kunyimwa faida kwa wakulima wa ndani.
4. Ushiriki mdogo na Ushirikishwaji: Makundi yaliyotengwa, kama vile wakulima wadogo na wanawake, mara nyingi hukabiliana na vikwazo vya kushiriki kikamilifu katika mchakato wa kufanya maamuzi. Kwa mfano, wakulima wanawake katika mkoa wa Kagera wanatatizika kupata huduma za ugani na kukabiliwa na ubaguzi wa kijinsia katika mgao wa rasilimali. Kutengwa huku kunatatiza uundaji wa sera jumuishi zinazoshughulikia mahitaji maalum ya vikundi hivi.
Ili kutoa uelewa wa kina wa changamoto zinazokabili sekta ya kilimo Tanzania, hebu tuchunguze baadhi ya takwimu:
1. Uwazi wa Bajeti: Kwa mujibu wa Utafiti wa Wazi wa Bajeti wa 2019, Tanzania ilipata alama 13 kati ya 100 kwa kuzingatia uwazi wa bajeti. Hii inaashiria kukosekana kwa uwezo wa wananchi kupata taarifa za mgao wa bajeti, hivyo kuwawia vigumu wananchi kufuatilia matumizi ya fedha katika sekta ya kilimo.
2. Mtazamo wa Rushwa: Utendaji wa Tanzania katika Fahirisi ya Maoni ya Rushwa (CPI) unaonyesha changamoto za rushwa nchini. Mwaka 2020, Tanzania ilipata alama 38 kati ya 100, ikionyesha haja ya juhudi kubwa za kukabiliana na rushwa katika sekta ya kilimo.
Mapendekezo ili Kukuza kukuza na kuendeleza kilimo endelevu
Ili kukabiliana na changamoto na kufungua uwezo kamili wa sekta ya kilimo Tanzania, juhudi kubwa zinahitajika ili kukuza uwajibikaji na utawala bora. Hatua zifuatazo zinaweza kutekelezwa:
1. Kuimarisha Uwazi na Upatikanaji wa Taarifa:
a. Anzisha tovuti ya mtandaoni ya kina ambayo hutoa ufikiaji rahisi wa habari kuhusu ugawaji wa bajeti, michakato ya ununuzi na maendeleo ya utekelezaji wa mradi.
b. Imarisha nafasi ya vyombo vya habari na asasi za kiraia katika kuwajibisha taasisi za kilimo kupitia uandishi wa habari za uchunguzi na kampeni za kuelimisha umma.
2. Kuimarisha Uwezo wa Kitaasisi:
a. Kuwekeza katika ukuzaji wa rasilimali watu, mafunzo, na kuajiri wafanyikazi waliohitimu ndani ya taasisi za kilimo.
b. Kukuza ushirikiano kati ya taasisi za utafiti wa kilimo na huduma za ugani ili kuhakikisha uundaji wa sera unaozingatia ushahidi na utekelezaji bora.
3. Kupinga Rushwa:
a. Kutekeleza sheria zilizopo za kupambana na ufisadi na kuanzisha vitengo maalum ndani ya mashirika ya kutekeleza sheria ili kuchunguza na kushtaki kesi za ufisadi katika sekta ya kilimo.
b. Kutekeleza taratibu za kuripoti rushwa bila majina, kulinda watoa taarifa, na kukikisha kuwa taarifa zao zinaongoza kwa uchunguzi kwa wakati.
4. Kukuza Ushiriki Mjumuisho:
a. Anzisha sera na programu ambazo zinalenga haswa vikundi vilivyotengwa, kama vile wakulima wadogo na wanawake, kuhakikisha ushiriki wao kikamilifu katika michakato ya kufanya maamuzi.
b. Kutoa mafunzo na mipango ya kujenga uwezo ili kuwawezesha vikundi hivi kwa ujuzi na maarifa muhimu ili kujihusisha kikamilifu katika shughuli za kilimo.
5. Kuimarisha Ufuatiliaji na Tathmini:
a. Kuanzisha mashirika huru ya ufuatiliaji na tathmini ili kutathmini ufanisi wa sera na programu za kilimo.
b. Kuchapisha ripoti za tathmini mara kwa mara ili kukuza uwazi na kuwezesha ufanyaji maamuzi unaozingatia ushahidi.
Hitimisho
Tanzania ina uwezo wa kuwa nchi yenye nguvu katika kilimo, lakini hili linaweza kufikiwa tu kwa kujitolea kwa uwajibikaji na utawala bora. Uamuzi wa uwazi na shirikishi, taasisi imara, na mbinu ya kutovumilia rushwa ni muhimu kwa maendeleo endelevu ya kilimo. Kwa kuweka kipaumbele katika vipengele hivi, Tanzania inaweza kuweka mazingira wezeshi ambayo yanawawezesha wakulima, kuhakikisha upatikanaji sawa wa rasilimali, na kuchochea ukuaji wa uchumi katika maeneo ya vijijini. Wakati wa mabadiliko ni sasa, na manufaa yataonekana kwa vizazi vijavyo. Tuchangamkie fursa hii kubadilisha sekta ya kilimo ya Tanzania na kujenga mustakabali mwema kwa wote.
