Mamshungulii
Senior Member
- May 3, 2023
- 124
- 66
Je, kuanzishwa kwa teknolojia mpya na mifumo ya kompyuta ya habari na utengenezaji lazima iwe kwa gharama ya watu na ushiriki wa mwanadamu?
Katika utafiti wa 'Kusimamia mabadiliko ya ushirika-jinsi ya kupata ubora katika Teknolojia-ya-Habari mwandishi (Howarth C 1992) anathibitisha kwamba mashirika hayapati kile wanachotarajia kutoka kwa teknolojia.Hatahivyo, matatizo hayahusu teknolojia lakini jinsi mabadiliko yanavyosimamiwa.
Kusimamia mabadiliko yaliyounganishwa kitaalam kunahitaji muunganisho wa jumla wa vipengele vya binadamu, shirika na ujuzi-wa-mabadiliko katika mradi mzima kiutendaji, msisitizo unaelekea kuwa kwenye teknolojia.
Sababu zilizopuuzwa zinasikika kuwa za kawaida na ni pamoja na:
1. hali ya biashara ya taasisi,
2. mpango mkakati wa jumla,
3. muundo wa taasisi,
4. taratibu zilizopo, mazoea na mifumo,
5. muundo wa kazi, ustadi wa wasimamizi, wataalamu, makarani na wafanyakazi na mpango wa mafunzo na maendeleo,
6. mitazamo, motisha na kujitolea kwa taasisi na wafanyakazi wote,
7. utamaduni wa taasisi,
8. asili ya maendeleo ya kuendeleza na kusasisha teknolojia na kiwango ambacho watumiaji wa baadaye wanahusika,
9. mbinu za kubuni na usimamizi wa mradi, utungaji na ufanisi wa timu yoyote ya mradi,
10. uhusiano na watoa huduma na wapatiwa huduma ,
11. hali ya mahusiano ya taasisi.
Utambuzi wa mambo haya huwezesha taasisi kutengeneza mkakati madhubuti wa kutekeleza Teknolojia ya Habari pia ni uwezo wetu wa kutumia teknolojia ambao unatutofautisha na wanyama wengine, lakini ukweli huu unaweza kuleta upinzani na woga wa binadamu. Kutoweza kwa watu binafsi na mashirika kukubali na kutumia uwezo wa kiteknolojia kunaweza kusababisha kufeli kwao.
Mfanyakazi mmoja alijisemea,
“kama hutawaacha watu wakue, kukuza na kufanya maamuzi zaidi, ni kupoteza maisha ya binadamu- ni kupoteza uwezo wa binadamu. Kama hutumii maarifa na ujuzi wako, ni kupoteza Maisha,Kutumia teknolojia kwa uwezo wake kamili kunamaanisha kumtumia mwanadamu kwa uwezo wake kamili”
ATHARI ZA MIFUMO YA KOMPYUTA KWENYE KAZI ZA WATU
Utafiti juu ya athari za mifumo ya kompyuta kwenye kazi za watu unaonyesha kuwa sio teknolojia yenyewe bali ni jinsi inavyotumika ambayo inaleta athari chanya au hasi kwa kazi za watu, ambayo ni kusema kwamba hii inaelekea kutoegemea upande wowote. Pia hakuna uwezekano wa kuwa nzuri au mbaya katika vipengele vyote. Kulingana na programu baadhi ya sifa za kazi kama vile utambulisho wa kazi na maoni zinaweza kuboreka na nyinginezo kama vile mwingiliano wa kijamii unaweza kupungua.
Kwamfano, katika kesi ya kutengeneza maandazi, mfano, kazi ya mkanda-unga, ambayo ilikuwa kazi-ya-ustadi sana katika kutengeneza unga kwa muda wote-wa-mstari,kwasasa inaweza kufanyika automatiki kwa kompyuta.
Athari hii imekuwa kuondoa mambo mengi ya hisia katika uwajibikaji na maslahi , kuunda kazi ya kawaida ya kuhurumia yenye utambulisho mdogo wa kazi na mwingiliano mdogo wa kijamii, kazi hiyo ingeweza kuboreshwa kwa kumruhusu mhudumu kuendesha dawati jipya la mapishi lakini kwa sababu hii ingemaanisha kukata mpangilio wa kimwili uliopo na muundo wa kampuni ingeikuwa vigumu kuutekeleza.
Hii inatofautiana na kazi ya mtu anayetumia kupikia kwa oveni ambayo huwa imeboreshwa na utumiaji wa kompyuta na kwa hivyo mwendeshaji huwa na lengo linaloonekana na kubaki na uamuzi wake na udhibiti wa mchakato. Hii inaleta majibu ya haraka juu ya utendajikazi na uhalisia kuwa kazi hiyo inatija na maslahi zaidi ya changamoto.
Kuivisha kwa oven kunaashiria ukweli kwamba ingewezekana kuunda timu ya mstari lakini maamuzi ya usimamizi yalizuiliwa na teknolojia iliyopo, mpangilio wa kimwili na mipangilio ya kimuundo.
mfano, athari za kuanzisha usindikaji wa maneno katika kampuni ya ushauri ya uhandisi wa baharini.
hapa uamuzi wa kuweka kati mitambo ya kuchakata maneno ili kuboresha huduma na kupunguza gharama ulisababisha kupungua kwa kiwango kikubwa cha kutosheleza kazi kwa watumishi husika.
Sio tu kwamba sababu kama vile utambulisho wa majukumu kikazi, mrundikano wa kazi hupungua lakini pia uhuru , aina na mirejesho hupungua.
Hakuna maboresho halisi yaliyopatikana kwa kuzingatia gharama au huduma iliyotolewa .Hapa faida za dhahiri za mfumo wa kompyuta zilidhoofishwa na athari mbaya kwa wafanyakazi husika kutokana na jinsi teknolojia ilivyoanzishwa .
Wasiwasi wa matumizi bora ya vifaa na kwa udhibiti wa usimamizi wa mchakato ulisababisha matokeo yaliyopatikana na kuonekaa dhahiri.
Hapatena masuluhisho mbadala ambayo hutoa ulinganifu bora kati ya teknolojia na watu wanaohusika yanawezekana :kwamfano mfumo wa ugatuzi ambapo vichakataji maneno vinapatikana kwa kila ofisi na ambapo mchapaji anabaki kama sehemu ya timu ili kuleta ufanisi zaidi.
Mifano hii inaunga mkono wazo kwamba katika kubuni mfumo wa kazi unaotumia teknolojia ya kompyuta tunahitaji kuangalia kwa upana zaidi kuliko kazi za mtu binafsi ili kutambua wale wote wanaohitaji kufanya kazi pamoja ili kumpa MTEJA bidhaa au huduma anayohitaji.
Kikundi hiki au timu ya watu inaweza kuunda msingi wa mfumo wa kazi unaofaa na wa ufanisi ambao watu wanaohusika wanaweza kuutambua na kuufikia.
MWISHO
Asili yenyewe ya mifumo ya kompyuta ya otomatiki na habari hubadilisha uhusiano kati ya teknolojia na watu na kati ya mchakato-wa-habari na mifumo-ya-udhibiti inayohusika.
Katika shirika la kitamaduni kwa kuzingatia utaalam na udhibiti wa uwekaji kati , msimamizi na meneja hukusanya taarifa ili kutekeleza udhibiti .Katika usanidi-wa-kompyuta taarifa hutolewa na kompyuta na inapatikana kwa urahisi kwa wote wanaohusika.
Hili lilifungua chaguo na uwezekano kwa kikundi cha kazi kupata taarifa na wao kusimamia na kudhibiti kazi zao wenyewe bila hitaji la usimamizi wa moja kwa moja na usimamizi ukihitaji tu kutoa mwelekeo na usaidizi wa jumla.
Hatahivyo, mabadiliko hayo yanajitokeza katika hali ya mawazo yaliyoshikiliwa kwa muda mrefu na wasimamizi, watu-wa-kazi na wawakilishi wao, kuhusu majukumu yao ya kijamaa na kuhusu wajibu na maamuzi katika shirika.
Ingawa inaweza kuwa njia ya kufikia muundo mzuri wa kazi katika shirika. kiwango cha mtu binafsi katika enzi ya kiteknolojia kunamaanisha mabadiliko makubwa katika mitazamo ya watu kuhusu kazi zao na majukumu watakayofanya katika mifumo hii mipya.
Mazingira ya kitaifa ya teknolojia-ya-habari Tanzania yamejawa na mipango mbalimbali ya mapinduzi-ya-kidijitali,ikijumuisha Kituo-cha-Kitaifa-cha-Takwimu-za-Mtandao (NIDC), Vituo-vya-Takwimu-za-Mamlaka-ya-Serikali-Mtandao , Mkongo-wa-Kitaifa-wa-ICT-Broadband (NICTBB), Mkakati-wa-Usalama-wa-Kitaifa-wa-Mtandao-wa-2016, Sera-ya-Taifa-ya-TEHAMA (2016) na mkakati wa utekelezaji wake.
Mipango hii inaendana na Mpango-wa-Taifa-wa-Maendeleo-wa-Miaka-Mitano-III. TAKUKURU
ilipitisha mipango mbalimbali ya kidijitali, ikiwa ni pamoja na majukwaa ya mitandao-ya-kijamii, mifuumo ya e-Government, na uti-wa-mgongo-wa-Taifa-wa-teknolojia-ya-mawasi.
Zaidi ya hayo, hutumia mifumo mingi ya matumizi ya ICT ili kuhakikisha
shughuli za usimamizi.
Matumizi makubwa ya teknolojia katika uchunguzi
mchakato.
Katika utafiti wa 'Kusimamia mabadiliko ya ushirika-jinsi ya kupata ubora katika Teknolojia-ya-Habari mwandishi (Howarth C 1992) anathibitisha kwamba mashirika hayapati kile wanachotarajia kutoka kwa teknolojia.Hatahivyo, matatizo hayahusu teknolojia lakini jinsi mabadiliko yanavyosimamiwa.
Kusimamia mabadiliko yaliyounganishwa kitaalam kunahitaji muunganisho wa jumla wa vipengele vya binadamu, shirika na ujuzi-wa-mabadiliko katika mradi mzima kiutendaji, msisitizo unaelekea kuwa kwenye teknolojia.
Sababu zilizopuuzwa zinasikika kuwa za kawaida na ni pamoja na:
1. hali ya biashara ya taasisi,
2. mpango mkakati wa jumla,
3. muundo wa taasisi,
4. taratibu zilizopo, mazoea na mifumo,
5. muundo wa kazi, ustadi wa wasimamizi, wataalamu, makarani na wafanyakazi na mpango wa mafunzo na maendeleo,
6. mitazamo, motisha na kujitolea kwa taasisi na wafanyakazi wote,
7. utamaduni wa taasisi,
8. asili ya maendeleo ya kuendeleza na kusasisha teknolojia na kiwango ambacho watumiaji wa baadaye wanahusika,
9. mbinu za kubuni na usimamizi wa mradi, utungaji na ufanisi wa timu yoyote ya mradi,
10. uhusiano na watoa huduma na wapatiwa huduma ,
11. hali ya mahusiano ya taasisi.
Utambuzi wa mambo haya huwezesha taasisi kutengeneza mkakati madhubuti wa kutekeleza Teknolojia ya Habari pia ni uwezo wetu wa kutumia teknolojia ambao unatutofautisha na wanyama wengine, lakini ukweli huu unaweza kuleta upinzani na woga wa binadamu. Kutoweza kwa watu binafsi na mashirika kukubali na kutumia uwezo wa kiteknolojia kunaweza kusababisha kufeli kwao.
Mfanyakazi mmoja alijisemea,
“kama hutawaacha watu wakue, kukuza na kufanya maamuzi zaidi, ni kupoteza maisha ya binadamu- ni kupoteza uwezo wa binadamu. Kama hutumii maarifa na ujuzi wako, ni kupoteza Maisha,Kutumia teknolojia kwa uwezo wake kamili kunamaanisha kumtumia mwanadamu kwa uwezo wake kamili”
ATHARI ZA MIFUMO YA KOMPYUTA KWENYE KAZI ZA WATU
Utafiti juu ya athari za mifumo ya kompyuta kwenye kazi za watu unaonyesha kuwa sio teknolojia yenyewe bali ni jinsi inavyotumika ambayo inaleta athari chanya au hasi kwa kazi za watu, ambayo ni kusema kwamba hii inaelekea kutoegemea upande wowote. Pia hakuna uwezekano wa kuwa nzuri au mbaya katika vipengele vyote. Kulingana na programu baadhi ya sifa za kazi kama vile utambulisho wa kazi na maoni zinaweza kuboreka na nyinginezo kama vile mwingiliano wa kijamii unaweza kupungua.
Kwamfano, katika kesi ya kutengeneza maandazi, mfano, kazi ya mkanda-unga, ambayo ilikuwa kazi-ya-ustadi sana katika kutengeneza unga kwa muda wote-wa-mstari,kwasasa inaweza kufanyika automatiki kwa kompyuta.
Athari hii imekuwa kuondoa mambo mengi ya hisia katika uwajibikaji na maslahi , kuunda kazi ya kawaida ya kuhurumia yenye utambulisho mdogo wa kazi na mwingiliano mdogo wa kijamii, kazi hiyo ingeweza kuboreshwa kwa kumruhusu mhudumu kuendesha dawati jipya la mapishi lakini kwa sababu hii ingemaanisha kukata mpangilio wa kimwili uliopo na muundo wa kampuni ingeikuwa vigumu kuutekeleza.
Hii inatofautiana na kazi ya mtu anayetumia kupikia kwa oveni ambayo huwa imeboreshwa na utumiaji wa kompyuta na kwa hivyo mwendeshaji huwa na lengo linaloonekana na kubaki na uamuzi wake na udhibiti wa mchakato. Hii inaleta majibu ya haraka juu ya utendajikazi na uhalisia kuwa kazi hiyo inatija na maslahi zaidi ya changamoto.
Kuivisha kwa oven kunaashiria ukweli kwamba ingewezekana kuunda timu ya mstari lakini maamuzi ya usimamizi yalizuiliwa na teknolojia iliyopo, mpangilio wa kimwili na mipangilio ya kimuundo.
mfano, athari za kuanzisha usindikaji wa maneno katika kampuni ya ushauri ya uhandisi wa baharini.
hapa uamuzi wa kuweka kati mitambo ya kuchakata maneno ili kuboresha huduma na kupunguza gharama ulisababisha kupungua kwa kiwango kikubwa cha kutosheleza kazi kwa watumishi husika.
Sio tu kwamba sababu kama vile utambulisho wa majukumu kikazi, mrundikano wa kazi hupungua lakini pia uhuru , aina na mirejesho hupungua.
Hakuna maboresho halisi yaliyopatikana kwa kuzingatia gharama au huduma iliyotolewa .Hapa faida za dhahiri za mfumo wa kompyuta zilidhoofishwa na athari mbaya kwa wafanyakazi husika kutokana na jinsi teknolojia ilivyoanzishwa .
Wasiwasi wa matumizi bora ya vifaa na kwa udhibiti wa usimamizi wa mchakato ulisababisha matokeo yaliyopatikana na kuonekaa dhahiri.
Hapatena masuluhisho mbadala ambayo hutoa ulinganifu bora kati ya teknolojia na watu wanaohusika yanawezekana :kwamfano mfumo wa ugatuzi ambapo vichakataji maneno vinapatikana kwa kila ofisi na ambapo mchapaji anabaki kama sehemu ya timu ili kuleta ufanisi zaidi.
Mifano hii inaunga mkono wazo kwamba katika kubuni mfumo wa kazi unaotumia teknolojia ya kompyuta tunahitaji kuangalia kwa upana zaidi kuliko kazi za mtu binafsi ili kutambua wale wote wanaohitaji kufanya kazi pamoja ili kumpa MTEJA bidhaa au huduma anayohitaji.
Kikundi hiki au timu ya watu inaweza kuunda msingi wa mfumo wa kazi unaofaa na wa ufanisi ambao watu wanaohusika wanaweza kuutambua na kuufikia.
MWISHO
Asili yenyewe ya mifumo ya kompyuta ya otomatiki na habari hubadilisha uhusiano kati ya teknolojia na watu na kati ya mchakato-wa-habari na mifumo-ya-udhibiti inayohusika.
Katika shirika la kitamaduni kwa kuzingatia utaalam na udhibiti wa uwekaji kati , msimamizi na meneja hukusanya taarifa ili kutekeleza udhibiti .Katika usanidi-wa-kompyuta taarifa hutolewa na kompyuta na inapatikana kwa urahisi kwa wote wanaohusika.
Hili lilifungua chaguo na uwezekano kwa kikundi cha kazi kupata taarifa na wao kusimamia na kudhibiti kazi zao wenyewe bila hitaji la usimamizi wa moja kwa moja na usimamizi ukihitaji tu kutoa mwelekeo na usaidizi wa jumla.
Hatahivyo, mabadiliko hayo yanajitokeza katika hali ya mawazo yaliyoshikiliwa kwa muda mrefu na wasimamizi, watu-wa-kazi na wawakilishi wao, kuhusu majukumu yao ya kijamaa na kuhusu wajibu na maamuzi katika shirika.
Ingawa inaweza kuwa njia ya kufikia muundo mzuri wa kazi katika shirika. kiwango cha mtu binafsi katika enzi ya kiteknolojia kunamaanisha mabadiliko makubwa katika mitazamo ya watu kuhusu kazi zao na majukumu watakayofanya katika mifumo hii mipya.
Mazingira ya kitaifa ya teknolojia-ya-habari Tanzania yamejawa na mipango mbalimbali ya mapinduzi-ya-kidijitali,ikijumuisha Kituo-cha-Kitaifa-cha-Takwimu-za-Mtandao (NIDC), Vituo-vya-Takwimu-za-Mamlaka-ya-Serikali-Mtandao , Mkongo-wa-Kitaifa-wa-ICT-Broadband (NICTBB), Mkakati-wa-Usalama-wa-Kitaifa-wa-Mtandao-wa-2016, Sera-ya-Taifa-ya-TEHAMA (2016) na mkakati wa utekelezaji wake.
Mipango hii inaendana na Mpango-wa-Taifa-wa-Maendeleo-wa-Miaka-Mitano-III. TAKUKURU
ilipitisha mipango mbalimbali ya kidijitali, ikiwa ni pamoja na majukwaa ya mitandao-ya-kijamii, mifuumo ya e-Government, na uti-wa-mgongo-wa-Taifa-wa-teknolojia-ya-mawasi.
Zaidi ya hayo, hutumia mifumo mingi ya matumizi ya ICT ili kuhakikisha
shughuli za usimamizi.
Matumizi makubwa ya teknolojia katika uchunguzi
mchakato.
