Kama kuna jambo moja linalowasononesha wananachi wa Dar es salam kila siku, ni muda mwingi wanaoupoteza barabarani kutokana na foleni zisizoisha. Foleni zina athari kubwa kwa uchumi wa Dar es salaam kwani watu wanapoteza muda wa uzalishaji barabarani na kuchoma mafuta ambayo yangetumika kwenye shughuli nyingine za kuleta tija.
Jambo muhimu la kuzingatia ni kwamba huko nyuma tatizo la foleni lilikuwepo nyakati za asubuhi na jioni- muda ambao watu wengi wanaingia na kutoka jijini. Lakini Siku hizi foleni ni kubwa muda wote, bila kujali ni asubuhi, mchana au jioni.
Lipo jambo lingine muhimu kulizingatia. Zipo siku foleni inakuwa kubwa, na zipo siku foleni ni ya kawaida. Swali ni je inakuwaje- idadi ile ile ya magari, siku ngingine isababishe foleni kubwa na siku nyingine hakuna?
Tatizo
Nimefanya utafiti kidogo kwenye barabara ya Ali Hassan Mwinyi. Kwenye barabara ile, foleni inakuwa kubwa: saa 12 na dakika 20, saa moja kasorobo; Saa moja na nusu; na saa 2 kasorobo hadi saa 3 kasoro. Patern hii inakuwa influenced na muda wa kuanza shughuli kwenye ofisi za serikali ambao ni saa moja na nusu; muda wa kufungua mabenki na muda wa kufungua maduka kati ya saa mbili asubuhi hadi saa 3 asubuhi.
Patern hiyo ndio ina determine muda upi foleni inaongezeka na muda upi inapungua.
Hata hivyo zipo factors nyingine ambazo zinaweza ku affect foleni kwenye baranara ile ya Ali Hassan Mwinyi
E kama vile:
1) Misafara ya viongozi wakuu wa kitaifa wanaotumia barabara ile asubuhi wakiwepo Dar es Salaam-Makamu wa Rais, Waziri Mkuu, Marais wastaafu wa awamu ya pili na tatu
2) Movement za magari ya kubebea wagonjwa
Hizi factors mbili nazo zimekuwepo muda mrefu na hazijawahi kuwa tatizo sana kwasababu sio kila siku kuna ambulance kwenye barabara ya Ali Hassan Mwinyi, na vilevile viongozi wa kitaifa mara nyingi wanakuwa nje ya Dar es Salaam na hata wanapokuwepo Dar...wanaoratibu movement zao, wanajitahidi sana ku avoid zisifanyike wakati wa rush hour (vipindi vyenye magari mengi barabarani) ili kuepuka usumbufu kwa wananchi na sababu za kiusalama pia.
Kwanini sasa foleni imeongezeka?
Wapo wanaosema kwamba ongezeko la foleni limetokana na wingi wa magari mjini. Wakati sababu hii ina ukweli, lakini bado zipo sababu nyinginezo zinazoongeza tatizo juu ya tatizo.
Sababu kubwa No 1 utaratibu wa kuongoza magari kwa kutumia TRAFIKI badala ya taa za barabarani. Wiki hii kwa mfano, kwenye barabara ya Ali Hassan Mwinyi kuanzia Morocco hadi junction ya St Peters hakuna foleni kabisa kwasababu taa ndizo zinaongoza magari. Kipande cha kuanzia DSTV na kuendelea ndio foleni imekuwa sugu kwasababu ya matrafiki kuongoza magari kwenye makutano ya sallender.
Kitendo cha kuamua kuacha kutumia traffic lights na kutumia matrafiki....ni sawa na Mkulima aliyeamua kuacha kulima kwa kutumia trekta na kurejea kwenye jembe la mkono. Kwa vyovyote vile ile human element katika kucontrol traffic itakuwa na mapungufu na inakuwa influenced na so many other factors kama vile trafiki yule ameamkaje, ana mood gani? Afya yake ikoje siku hiyo etc Yapo maneno yanayozungumzwa kwamba siku hizi kuna baadhi ya watu wana utaratibu wa kuwapa fedha matrafiki ili wakiwa kwenye foleni wanawapigia simu ili wafanye movement ya magari kwenye barabara waliopo iongezeke ili wawahi wanapokwenda. Nasikia ni shilingi 100,000 tu kwa mwezi, waweza kupata huduma hiyo. Je unadhani traffic lights zingetumika, tatizo la aina hiyo lingekuwepo?
Trafiki wana hoja kwamba taa za barabarani zinachelewesha flow of traffic...ndio maana wao wana intervene. Lakini nijuavyo mimi, zipo taa za barabarani ambazo unaweza kuziprogramme muda gani unataka ziruhusu flow of traffic....
Sababu no 2: Ongezeko la misafara inayoongozwa na matrafiki (nje ya ile misafara ya viongozi wa kitaifa). Hapa kuna makundi manne hivi.
Kundi la kwanza
Kuna wakuu wa taasisi ambao zamani hawakuwa na privillege ya kusafishiwa njia, lakini siku hizi utaona nao wanapewa service hiyo. Mfano IGP, Spika, Mkuu wa Majeshi, Jaji Mkuu n.k) Ni muhimu ikajulikana ni viongozi gani wapo entitled kupata huduma hiyo na kwa wakati gani. Pia ni muhimu kujfunza kutoka kwa nchi za wenzetu......ni akina nani wanapewa huduma hiyo. Zipo nchi, hata Rais wa nchi nyingine akienda kwao,hawampi huduma hiyo.
Kundi la pili: umekuwepo utaratibu wa waheshimiwa wabunge wanapokwenda kwenye majukumu ya kutembelea maeneo mbalimbali nao kupewa huduma hiyo.
Katika kundi hili wapo pia baadhi ya Mawaziri ambao kutokana na kutokuwa na mpagilio mzuri wa muda katika ratiba zao, huchelewa kwenda wanapotakiwa na mwishowe wanaomba kusindikizwa na police rider.
Kundi la tatu: wageni kutoka nje ya nchi. Hili kundi nalo zamani tulizoea kuona wageni wanaopewa huduma hiyo ni viongozi wakuu wa nchi husika au wawakilishi wao wanapokuja Tanzania. Lakini siku hizi, hata Mkurugenzi Serikalini ilimradi ametoka ugenini unaweza kukuta anademand na kupewa huduma hiyo. Tumefika mahala hata viongozi wa makampuni binafsi wanapokuja nchini wanademand na kupewa police escort...(ridder). Mara nyingi tabia hii imejengeka sana kwa wageni kutoka China.
Kundi la nne: siku hizi pia, haukawii kukuta kuna msafara wa kusindikiza msiba. Ilimradi mfiwa ni mtu anayejulikana, anaweza kuomba huduma hiyo, akapewa.
Hii yote ni confussion ambayo kwa ujumla wake ndio inayosababisha foleni zisizoelezeka na kueleweka kuongezeka mjini Dar es salaam. Hivyo, hatua hazinabudi kuchukuliwa kupata solution ya tatizo hilo.
Hatua za kuchukua ni pamoja na:
1) Kusitisha matrafiki kuelekeza magari.....badala yake Taa za barabarani zitumike
2) Ziwekwe taa za kisasa za kuongozea magari katika zile junction kubwakama salender, Ubungo, Tazara, Chang'ombe, Kamata, Serena, Morocco, Mwenge. Taa hizo ziwe na uwezo wa kuwa programmed kuruhusu flow of traffic kwa kuzingatia muda wa magari mengi na magari machache
3) Sheria/taratibu kuhusu wanaostahili kupewa huduma ya msafara ifuatwe. Huduma ya kusafishiwa njia iishie kwa viongozi wakuu wa kitaifa yaani Rais, Makamu wa Rais, Waziri Mkuu, Rais wa Zanzibar, Makamu wa kwanza na wa pili wa Rais wa Zanzibar. Pia kwa wageni wanaotoka nje ya nchi, huduma hiyo itolewe kwa Wakuu wa Nchi au wawakilishi wao pekee.
4) Barabara za pembezoni zitengenezwe ili kupunguza idadi ya watumiaji wa njia kuu
5) Trafiki wafanye kazi yao ipasavyo ya kuwakamata na kuwachukulia hatua kali wale wote wasiofuata sheria za barabarani ambao kwa kiasi kikubwa nao wanachangia tatizo la msongamano usio wa lazima.
Kwa kuchukua hatua hizi ninaamini tutapunguza msongmano usio wa lazima wa magari jijini hata kabla ya kuingia kwenye mipango ya kujenga flyovers (barabara za juu).
