Pili Mwinyi
Malaria ni ugonjwa hatari sana unaotokana na mbu jike ambaye anaambikiza binadamu na baadaye akuwa na homa kali, baridi, na mafua. Ugonjwa huu unaweza kusababisha kifo au hata matatizo ya akili pale malaria inapopanda kichwani. Mafanikio makubwa yamepatikana duniani katika kudhibiti na kutokomeza ugonjwa wa malaria, lakini gonjwa hili bado linaendelea kuwa tatizo kubwa la afya ya umma, huku takriban watu bilioni 3.2 duniani kote wakiwa katika hatari ya kuambukizwa.
Kwa visiwa vya Zanzibar, Tanzania hivi sasa ugonjwa huu umebaki simulizi tu midomoni mwa watu wengi. Kwani wengi wao ni ama hawajawahi kuambukizwa hapo awali, au kwa muda mrefu sana. Yote haya ni kwasababu Kisiwa hiki kimefanikiwa kupunguza maambukizi ya malaria hadi chini ya asilimia moja, na kwa sasa kuna watu wachache mno wenye ugonjwa huu, wengi wao wakiwa wasafiri na wafanyakazi wahamiaji.
Zanzibar ni miongoni mwa maeneo ya Afrika yaliyoweza kupunguza kwa kiasi kikubwa mzigo wa malaria kutoka asilimia 40 mwaka 2005 hadi chini ya asilimia 1.5 mwaka 2011–2012. Kulingana na utafiti wa hivi karibuni wa viashiria vya malaria, maambukizi ya malaria visiwani Zanzibar sasa ni chini ya 0.07%. Kuongezeka kwa hatua za kudhibiti malaria kumesababisha kupungua kwa kasi kwa matukio ya malaria Zanzibar.
Mafanikio haya ya kupunguza maambukizi ya malaria katika jamii yamechangiwa na utekelezaji wa hatua zilizoidhinishwa na zinazofaa, zikiwemo matibabu muafaka kwa kutumia tiba mchanganyiko ya artemisinin, kuongeza matumizi ya vyandarua vyenye dawa za kuua wadudu na vinavyodumu kwa muda mrefu, kampeni zilizofanikiwa za kunyunyiza dawa majumbani, na kufanyika kwa vipimo vya haraka vya malaria katika vituo vya afya.
Ni kweli, kwa juhudi hizi zilizochukuliwa na serikali ya Zanzibar, zinastahili pongezi kubwa na pia iwe mfano wa kuigwa na maeneo mengine ya Tanzania kwa ujumla na Afrika, ili tuweze kufikia lengo la kutokuwa na mgonjwa wa malaria hata mmoja ifikapo 2023.
Tunapotaja mbinu za kupambana na malaria hatusahau mchango mkubwa unaotokana na dawa mchanganyiko ya artemisinin ambayo ilianza kutumika Zanzibar mwaka 2005. Artemisinin ni dawa ambayo imevumbuliwa na mwanasayansi wa kike wa China aliyepata tuzo ya Nobel, Profesa Tu Youyou, ambaye aliangalia zaidi upande wa tiba za jadi ili kutibu malaria. Kwa ushujaa wake Profesa Tu Youyou alijitolea kuwa binadamu wa kwanza kufanyiwa majaribio ya dawa hizo. Hatimaye alifanikiwa kuokoa maisha ya mamilioni ya watu na sasa dawa hizi zimekuwa mchango mkubwa sana visiwani Zanzibar na barani Afrika kwa ujumla.
Wakati dunia ikiwa na lengo la kutokomeza malaria kwa asilimia 90 ifikapo mwaka 2030, visiwa hivyo tayari vimeshapiga hatua kubwa ya kutokomeza malaria kabla ya kufikia mwaka 2023. Haya yote yanatokana na ushirikiano mkubwa na wa karibu unaooneshwa kati ya wananchi na serikali yao.
Ingawa Zanzibar imedumisha kupunguza maambukizi ya malaria chini ya asilimia moja kwa muongo mzima uliopita, lakini kuutokomeza moja kwa moja ugonjwa huu bado ni changamoto kubwa. Utafiti wa mwaka 2019 ulioongozwa na Kituo cha Mpango wa Mawasiliano cha Johns Hopkins, Taasisi ya Afya ya Ifakara na Mpango wa Kutokomeza Malaria Zanzibar unashauri kuwa ili kukabiliana na changmaoto hizo, ni vyema kuelewa tabia ya binadamu wakati wa usiku, wakati mbu wa malaria wanapouma.
Pia utafiti huo umeshauri kuwa, kuwalenga watu wanaofanya kazi na kujumuika nje ya nyumba nyakati za jioni pamoja na wasafiri na wafanyakazi kutoka nje ya visiwa ambao wanaweza kupeleka malaria visiwani, kunaweza kuongeza kasi ya kutokomeza ugonjwa huo.
Kwa kuwa hatua nyingi zinazochukuliwa na mamlaka ya Zanzibar zinalenga majumbani tu, basi sio mbaya kufuata ushauri ulitolewa na taasisi hizo zilizofanya utafiti kwa kuanza kuangalia maambuklizi ya nje ya nyumba ili kumaliza kabisa hiyo asilimia ndogo ya maambukizi ya malaria.
