BAKIIF Islamic
JF-Expert Member
- Jul 11, 2021
- 594
- 1,827
SHEIKH
Ni jina la heshima katika lugha ya Kiarabu. Kwa kawaida humtaja chifu wa kabila au mwanafamilia wa kifalme katika nchi za Uarabuni, katika baadhi ya nchi pia hupewa wale wenye ujuzi mkubwa katika masuala ya kidini.
Cheo hiki kinabeba maana ya kiongozi, mzee, au mtukufu, hasa katika Rasi ya Uarabuni ndani ya Makabila ya Uarabuni, ambapo sheikh Huwa ni jina la kitamaduni la kiongozi wa kabila fulani.
Kwa sababu ya athari za kitamaduni za ustaarabu wa Waarabu, na haswa kupitia kuenea kwa Uislamu, neno hilo limepata umaarufu kama istilahi ya kidini au heshima ya jumla katika sehemu zingine nyingi za ulimwengu, haswa katika tamaduni za Kiislamu barani Afrika.
Lakini kiuhalisia hutumiwa kutaja mtu wa mbele wa kabila ambaye alipata cheo hiki baada ya baba yake, au mwanazuoni wa Kiislamu aliyepata cheo hiki baada ya kuhitimu kutoka shule ya msingi ya Kiislamu.
Sheikh mwanachuoni hapa anaweza kutawala lakini hawezi kuongoza moja kwa moja kwa sababu kiongozi ni imamu ambaye imeegemezwa juu ya Qur-aan na Sunnah sahihi; kwa upande mwingine sheikh wa familia siku zote anaweza kuongoza lakini hawezi kutawala isipokuwa akiwa na hekima.
Ingawa cheo kwa ujumla kinarejelea mwanamume, idadi ndogo sana ya mashekhe wa kike pia wamekuwepo na hufahamika kama (Sheikha). Pia neno hili inajuzu kwa ujumla mtu awe na zaidi ya miaka arobaini.
Ingawa hata Mwislamu mpya anaweza kuitwa sheikh ikiwa ana bidii katika kutafuta elimu ya Uislamu inayoegemezwa juu ya Qur-aan na Sunnah sahihi, anaweza kuitwa hivyo na wale anaowafundisha. Kwa kawaida mtu hujulikana kuwa ni sheikh pindi anapomaliza masomo yake ya chuo kikuu katika masomo ya Kiislamu na kupatiwa mafunzo ya kutoa mihadhara.
MUFTI
Huyu ni mwanasheria wa Kiislamu aliyehitimu kutoa maoni yasiyofungamana (fatwa) kuhusu suala la sheria ya Kiislamu (sharia).
Katika mfumo wa kisheria, fatwa zinazotolewa na mamufti kwa kujibu maswali ya kibinafsi zilitumika kuwafahamisha Waislamu kuhusu Uislamu, kushauri mahakama kuhusu mambo magumu ya sheria ya Kiislamu, na kufafanua sheria madhubuti.
Katika nyakati zingine, mamufti wanaweza kuta fatwa za umma na za kisiasa ambazo zinachukua msimamo juu ya mabishano ya kimafundisho, sera za serikali zilizohalalishwa au malalamiko ya watu yaliyofafanuliwa.
Mufti huonekana kama mwanachuoni mwenye tabia nyofu ambaye anakuwa na elimu kamili ya Qur'an, hadithi na fasihi ya kisheria.
Mufti ni msomi wa kujitegemea katika mfumo wa kisheria. Katika nyakati zingine Mamufti hujumuishwa hatua kwa hatua katika urasimu wa serikali.
Kwa kuenea kwa sheria za serikali zilizoratibiwa na elimu ya sheria ya mtindo wa Kimagharibi katika ulimwengu wa kisasa wa Kiislamu, mamufti kwa ujumla hawana tena jukumu lao la kimapokeo la kufafanua na kutafsiri sheria zinazotumika mahakamani.
Hata hivyo, mamufti wameendelea kushauri umma kwa ujumla kuhusu vipengele vingine vya sharia, hasa maswali kuhusu taratibu za kidini na maisha ya kila siku.
Baadhi ya mamufti wa kisasa huteuliwa na serikali kutoa fatwa, huku wengine wakihudumu katika mabaraza ya ushauri ya kidini. Bado wengine hutoa fatwa kwa kujibu maswali ya kibinafsi kwenye televisheni au kwenye mtandao.
Fatwa za kisasa za umma zimeshughulikia na wakati mwingine kuzua mabishano katika ulimwengu wa Kiislamu na kwingineko.
QADHI
Neno "qadhi" lilitumika tangu zama za Mtume Muhammad (saww) na lilibaki kuwa neno lililotumika kwa mahakimu katika historia yote ya Kiislamu na kipindi cha makhalifa (Viongozi wa kiisilamu).
Wakati mamufti wakiwa na jukumu la kufafanua kanuni za fiqhi na sheria, kadhi alibakia kuwa mtu muhimu wa kuhakikisha kuanzishwa kwa uadilifu kwa misingi ya sheria na kanuni zilizopo. Hivyo, kadhi huchaguliwa kutoka miongoni mwa wale waliokuwa wamebobea katika elimu ya sheria. Qadhi al-qudat huyu ni (Jaji Mkuu wa Mahakama ya Juu)
Jukumu la msingi la kadhi siyo tu lipo kimahakama zaidi, bali pia kadhi ana majukumu mengi yasiyo ya kihukumu, kama vile usimamizi wa wakfu wa kidini (waqf), uhalalishaji wa kutawazwa au kuwekwa madarakani kwa mtawala, utekelezaji wa wasia. Idhini ya mashahidi, ulezi juu ya mayatima na wengine wanaohitaji ulinzi, na usimamizi wa utekelezaji wa maadili ya umma. Qadhi ni hakimu anayehusika na matumizi ya sheria chanya ya Kiislamu (fiqh).
Mbali na kadhi, mufti pia ni mtu mwenye uwezo wa kufasiri Sharia. Mufti ni fakihi anaetoa maoni ya kisheria au fatwa, na pia mufti ana cheo kumzidi Kadhi. Habari hizi zilifutwa baada ya kuanzishwa kwa mfumo wa mahakama ya kidunia katika karne ya 19.
Ni jina la heshima katika lugha ya Kiarabu. Kwa kawaida humtaja chifu wa kabila au mwanafamilia wa kifalme katika nchi za Uarabuni, katika baadhi ya nchi pia hupewa wale wenye ujuzi mkubwa katika masuala ya kidini.
Cheo hiki kinabeba maana ya kiongozi, mzee, au mtukufu, hasa katika Rasi ya Uarabuni ndani ya Makabila ya Uarabuni, ambapo sheikh Huwa ni jina la kitamaduni la kiongozi wa kabila fulani.
Kwa sababu ya athari za kitamaduni za ustaarabu wa Waarabu, na haswa kupitia kuenea kwa Uislamu, neno hilo limepata umaarufu kama istilahi ya kidini au heshima ya jumla katika sehemu zingine nyingi za ulimwengu, haswa katika tamaduni za Kiislamu barani Afrika.
Lakini kiuhalisia hutumiwa kutaja mtu wa mbele wa kabila ambaye alipata cheo hiki baada ya baba yake, au mwanazuoni wa Kiislamu aliyepata cheo hiki baada ya kuhitimu kutoka shule ya msingi ya Kiislamu.
Sheikh mwanachuoni hapa anaweza kutawala lakini hawezi kuongoza moja kwa moja kwa sababu kiongozi ni imamu ambaye imeegemezwa juu ya Qur-aan na Sunnah sahihi; kwa upande mwingine sheikh wa familia siku zote anaweza kuongoza lakini hawezi kutawala isipokuwa akiwa na hekima.
Ingawa cheo kwa ujumla kinarejelea mwanamume, idadi ndogo sana ya mashekhe wa kike pia wamekuwepo na hufahamika kama (Sheikha). Pia neno hili inajuzu kwa ujumla mtu awe na zaidi ya miaka arobaini.
Ingawa hata Mwislamu mpya anaweza kuitwa sheikh ikiwa ana bidii katika kutafuta elimu ya Uislamu inayoegemezwa juu ya Qur-aan na Sunnah sahihi, anaweza kuitwa hivyo na wale anaowafundisha. Kwa kawaida mtu hujulikana kuwa ni sheikh pindi anapomaliza masomo yake ya chuo kikuu katika masomo ya Kiislamu na kupatiwa mafunzo ya kutoa mihadhara.
MUFTI
Huyu ni mwanasheria wa Kiislamu aliyehitimu kutoa maoni yasiyofungamana (fatwa) kuhusu suala la sheria ya Kiislamu (sharia).
Katika mfumo wa kisheria, fatwa zinazotolewa na mamufti kwa kujibu maswali ya kibinafsi zilitumika kuwafahamisha Waislamu kuhusu Uislamu, kushauri mahakama kuhusu mambo magumu ya sheria ya Kiislamu, na kufafanua sheria madhubuti.
Katika nyakati zingine, mamufti wanaweza kuta fatwa za umma na za kisiasa ambazo zinachukua msimamo juu ya mabishano ya kimafundisho, sera za serikali zilizohalalishwa au malalamiko ya watu yaliyofafanuliwa.
Mufti huonekana kama mwanachuoni mwenye tabia nyofu ambaye anakuwa na elimu kamili ya Qur'an, hadithi na fasihi ya kisheria.
Mufti ni msomi wa kujitegemea katika mfumo wa kisheria. Katika nyakati zingine Mamufti hujumuishwa hatua kwa hatua katika urasimu wa serikali.
Kwa kuenea kwa sheria za serikali zilizoratibiwa na elimu ya sheria ya mtindo wa Kimagharibi katika ulimwengu wa kisasa wa Kiislamu, mamufti kwa ujumla hawana tena jukumu lao la kimapokeo la kufafanua na kutafsiri sheria zinazotumika mahakamani.
Hata hivyo, mamufti wameendelea kushauri umma kwa ujumla kuhusu vipengele vingine vya sharia, hasa maswali kuhusu taratibu za kidini na maisha ya kila siku.
Baadhi ya mamufti wa kisasa huteuliwa na serikali kutoa fatwa, huku wengine wakihudumu katika mabaraza ya ushauri ya kidini. Bado wengine hutoa fatwa kwa kujibu maswali ya kibinafsi kwenye televisheni au kwenye mtandao.
Fatwa za kisasa za umma zimeshughulikia na wakati mwingine kuzua mabishano katika ulimwengu wa Kiislamu na kwingineko.
QADHI
Neno "qadhi" lilitumika tangu zama za Mtume Muhammad (saww) na lilibaki kuwa neno lililotumika kwa mahakimu katika historia yote ya Kiislamu na kipindi cha makhalifa (Viongozi wa kiisilamu).
Wakati mamufti wakiwa na jukumu la kufafanua kanuni za fiqhi na sheria, kadhi alibakia kuwa mtu muhimu wa kuhakikisha kuanzishwa kwa uadilifu kwa misingi ya sheria na kanuni zilizopo. Hivyo, kadhi huchaguliwa kutoka miongoni mwa wale waliokuwa wamebobea katika elimu ya sheria. Qadhi al-qudat huyu ni (Jaji Mkuu wa Mahakama ya Juu)
Jukumu la msingi la kadhi siyo tu lipo kimahakama zaidi, bali pia kadhi ana majukumu mengi yasiyo ya kihukumu, kama vile usimamizi wa wakfu wa kidini (waqf), uhalalishaji wa kutawazwa au kuwekwa madarakani kwa mtawala, utekelezaji wa wasia. Idhini ya mashahidi, ulezi juu ya mayatima na wengine wanaohitaji ulinzi, na usimamizi wa utekelezaji wa maadili ya umma. Qadhi ni hakimu anayehusika na matumizi ya sheria chanya ya Kiislamu (fiqh).
Mbali na kadhi, mufti pia ni mtu mwenye uwezo wa kufasiri Sharia. Mufti ni fakihi anaetoa maoni ya kisheria au fatwa, na pia mufti ana cheo kumzidi Kadhi. Habari hizi zilifutwa baada ya kuanzishwa kwa mfumo wa mahakama ya kidunia katika karne ya 19.
