Mamshungulii
Senior Member
- May 3, 2023
- 124
- 66
TANZANIA TUANZISHE ‘ELIMU YA SAYANSI KWA URAIA UNAOWAJIBIKA
Hivi sasa, elimu ya sayansi hailengi tu kuelimisha wanasayansi na viongozi wa baadae, lakini kuongeza idadi ya wanafunzi wote kuwa raia wanaojua kusoma na kuandika kisayansi na wanaowajibika. Hiyo ina maana kwamba wanaweza kuelewa dhana, kanuni, na taratibu za kisayansi. Kwa maendeleo ya uraia unaowajibika, elimu ya uraia na uwezo ni muhimu kwa jamii ya leo. Kuhusu hili, ili kuunganisha sayansi na wananchi, na kusaidia mawasiliano kati ya sayansi na jamii, elimu ya Tanzania inapaswa kuanza kampeni ifuatayo kama vile Sayansi na Jamii, Sayansi katika Jamii, Utafiti madhubuti na Ubunifu.
Elimu ya shule inapaswa kuwapa vijana maarifa ya kimsingi, ujuzi, na mitazamo wanayohitaji ili kuweza kushiriki kikamilifu katika jamii ya leo yenye mifumo mingi na ya kidemokrasia. Watoto wanapaswa pia kujifunza kuwa raia hai kwa kuzingatia mawazo, maadili ya nchi na kanuni zao ili kukuza uwezo wa kuchangia katika jamii.
Walimu wanapaswa kufundisha masomo yao kwa kuhusianisha elimu ya uraia, kwa kutumia zana, nyenzo na miongozo ya kufikia lengo hili ndani ya muda wao mdogo unaopatikana . Aidha, hii pia inahusiana na kutokuwa na uhakika kuhusu kazi za uraia. Katika masomo kama haya, wanafunzi wanaweza kujifunza kutoa maoni yanayofaa kuhusu masuala ya kijamii ya sasa, kama vile: ‘Chakula kilichobadilishwa vinasaba: Je, ni hatari kwa afya yako?’ Hata hivyo, kwa sababu ya mzigo mkubwa wa kazi katika elimu, walimu wanapendelea kukaa na wanafunzi wa kawaida. na programu inayofahamika ya ufundishaji badala ya kuwekeza muda wao katika uvumbuzi katika masomo yao. Hasa katika masomo ya sayansi, vifaa vya kufundishia kwa wanafunzi ni vichache au hakuna kabisa. Walakini, kuna mada nyingi za sasa za kijamii zilizo na sehemu ya sayansi ambayo wanafunzi wanaweza kutafakari. Swali sio tu ni mada gani unapendelea kama mwalimu, lakini pia ni njia gani unayofuata katika kufundisha somo lako? Unatumia masomo mangapi kwenye mada? Je, unawapima vipi wanafunzi na unafuatiliaje maendeleo yao?
Ili kukuza uwezo wa uraia, kujumuisha masuala ya kijamii na kisayansi katika elimu ya sayansi si wazo geni Kwa sababu ya hali yao ya kutatanisha, wakati wa kujadili, wanafunzi wanaweza kukutana na maoni yanayopingana ya watendaji tofauti. Ili kukabiliana na hili, wanahitaji kuendeleza umahiri mdogo wa ‘kuwa na uwezo wa kutambua na kuzingatia mitazamo mbalimbali’, ambayo ndiyo lengo la uandishi huu. Kwa upande mwingine, inajulikana kuwa walimu wa sayansi wanahitaji sana kuendelezwa kitaaluma na nyenzo za elimu kuhusu ufundishaji. Hasa wanahitaji usaidizi wa kufundisha kufanya maamuzi kwa ufahamu kuhusu mada zao, na kuendeleza masomo yenye ufanisi kwa madhumuni haya. Hata hivyo, kuna vifaa vichache tu vya kufundishia elimu ya uraia katika lugha ya Kiswahili kwa masomo ya sayansi. Kwa kuongezea, mada za kijamii katika nyenzo hizi hupitwa na wakati haraka, na sio lengo la mijadala ya sasa ya jamii tena. Kwa kuzingatia kwamba walimu wa sayansi wanahitaji usaidizi ili waweze kubuni masomo ya uraia, uandishi huu unalenga kuchagiza njia bora za kusaidia wanafunzi na, kupitia hili, kusaidia walimu katika kufundisha sayansi kwa uraia unaowajibika. Uwezo wa ‘kufanya maamuzi kwa ufahamu’ unaweza kugawanywa katika uwezo mdogo sita:
1. Uwezo wa kufasiri habari za kisayansi kwa usahihi;
2. kushughulikia habari zinazokinzana;
3. kuweza kutambua na kuzingatia mitazamo tofauti ya kisayansi;
4. uzani wa uwezekano na utambuzi wa hatari;
5. (maadili) mabishano;
6. ujuzi wa mazungumzo na kutafakari juu ya maadili yako mwenyewe. Umahiri huu mdogo kila moja unaweza kubadilishwa kuwa malengo mbalimbali yanayoweza kujaribiwa ya kujifunza
Muundo wa kufundishia wa 5E huwaweka wanafunzi katikati ya mchakato wa kujifunza na kuwapa njia iliyopangwa na ya kujifunza. Katika mbinu hii ya ujifunzaji, wanafunzi wanahusika katika mchakato wa kujifunza tangu mwanzo hadi mwisho.
Hatua za 5E NI:
A. UTANGULIZI: kukusanya usikivu wa wanafunzi. , mwalimu anaweza kugundua maarifa ya awali ya wanafunzi, mawazo mbadala, au dhana potofu. Mwalimu huibua matatizo au kuuliza maswali na wanafunzi huendeleza shauku, huita ujuzi wa awali, uzoefu usio na usawa, kutambua masuala ya kutatuliwa, maamuzi ya kufanywa, na migogoro ya kutatuliwa.
B. UCHUNGUZI: wanafunzi huchunguza kwa bidii vitu na matukio mapya. kutazama, kuhoji, kushirikiana, kutabiri, kubuni, kupanga, kukusanya data, kutafuta uwezekano, kutafakari, na kutathmini. Shughuli za mikono hutumika kukuza uchunguzi wa wanafunzi kwa uelewa wa dhana wa matukio. Mwalimu hutoa nyenzo na maoni na kutathmini uelewa wa wanafunzi.
C. UFAFANUZI: wanafunzi kufafanua , kufikia hitimisho, na kuwasilisha uelewa wao kwa njia tofauti. Mwalimu hutoa maoni, anauliza maswali, huongeza, na kutathmini maelezo. Wanafunzi huhalalisha uelewa wao, kuushiriki na wenzao, kutafuta maelezo mapya, na kutoa mifano tofauti kwa maelezo.
D. UFAFANUZI: wanafunzi hutumia dhana za sayansi katika miktadha mipya na kupanua uelewa wao. Mwalimu anaongoza mchakato kwa kutoa nyenzo na maoni. Wanafunzi hutumia maarifa, kufanya maamuzi, kutatua migogoro, kuuliza maswali, na kupendekeza suluhisho.
E. TATHMINI:mwalimu hutathmini uelewa wa wanafunzi wa dhana mpya na ujuzi wao. wanafunzi pia hutathmini uelewa wao wenyewe, tathmini hufanyika katika mchakato mzima wa kujifunza, sio tu mwishoni. Mwalimu anaendelea kuangalia na kutathmini ili kujibu mahitaji ya wanafunzi kwa wakati
Katika jamii ya leo, inahitajika kukabiliana na ujuzi bayana wa masuala mtambuka. Yapaswa kutathmini athari na uwezekano wa kufanya maamuzi sahihi . Kuna utaratibu wa ushawishi wa pande zote kati ya maendeleo ya kisayansi na mwitikio wa jamii kwa maendeleo haya. Hii ina maana kwamba kwa upande mmoja wa medali, maendeleo ya kisayansi huathiri jamii, na kwa upande mwingine wa medali, jamii huathiri maendeleo ya kisayansi
Elimu ya sayansi inapaswa kuwa sehemu ya viwango vyote vya elimu (awali hadi chuo kikuu) ili kukuza uraia unaowajibika na hai. Umuhimu wa elimu ya sayansi katika mchakato wa kufanya maamuzi ya wananchi kuhusu hoja za kisayansi. elimu huchangia ukuaji wa kiakili na kimaadili wa wanafunzi ambao unahitajika kwa ‘ujuzi wa kisayansi tendaji’ .
Ufundishaji unakubalika kama mbinu muhimu katika elimu ya sayansi kwa uraia ili kuwashirikisha wanafunzi katika kujadili matokeo ya sayansi kwa jamii na kuwa na uwezo wa kufanya maamuzi sahihi. Kwa kuongezea, tunapojadili elimu ya sayansi kwa uraia, "maswala ya sasa yenye utata yanapaswa kuingizwa katika darasa la sayansi." katika jamii ya leo, tunahitaji kushughulika na maarifa ya sayansi katika muktadha, kwa hivyo tunahitaji kufundisha sayansi kwa njia hii shuleni ili kuibua raia wenye maarifa.
Hivi sasa, elimu ya sayansi hailengi tu kuelimisha wanasayansi na viongozi wa baadae, lakini kuongeza idadi ya wanafunzi wote kuwa raia wanaojua kusoma na kuandika kisayansi na wanaowajibika. Hiyo ina maana kwamba wanaweza kuelewa dhana, kanuni, na taratibu za kisayansi. Kwa maendeleo ya uraia unaowajibika, elimu ya uraia na uwezo ni muhimu kwa jamii ya leo. Kuhusu hili, ili kuunganisha sayansi na wananchi, na kusaidia mawasiliano kati ya sayansi na jamii, elimu ya Tanzania inapaswa kuanza kampeni ifuatayo kama vile Sayansi na Jamii, Sayansi katika Jamii, Utafiti madhubuti na Ubunifu.
Elimu ya shule inapaswa kuwapa vijana maarifa ya kimsingi, ujuzi, na mitazamo wanayohitaji ili kuweza kushiriki kikamilifu katika jamii ya leo yenye mifumo mingi na ya kidemokrasia. Watoto wanapaswa pia kujifunza kuwa raia hai kwa kuzingatia mawazo, maadili ya nchi na kanuni zao ili kukuza uwezo wa kuchangia katika jamii.
Walimu wanapaswa kufundisha masomo yao kwa kuhusianisha elimu ya uraia, kwa kutumia zana, nyenzo na miongozo ya kufikia lengo hili ndani ya muda wao mdogo unaopatikana . Aidha, hii pia inahusiana na kutokuwa na uhakika kuhusu kazi za uraia. Katika masomo kama haya, wanafunzi wanaweza kujifunza kutoa maoni yanayofaa kuhusu masuala ya kijamii ya sasa, kama vile: ‘Chakula kilichobadilishwa vinasaba: Je, ni hatari kwa afya yako?’ Hata hivyo, kwa sababu ya mzigo mkubwa wa kazi katika elimu, walimu wanapendelea kukaa na wanafunzi wa kawaida. na programu inayofahamika ya ufundishaji badala ya kuwekeza muda wao katika uvumbuzi katika masomo yao. Hasa katika masomo ya sayansi, vifaa vya kufundishia kwa wanafunzi ni vichache au hakuna kabisa. Walakini, kuna mada nyingi za sasa za kijamii zilizo na sehemu ya sayansi ambayo wanafunzi wanaweza kutafakari. Swali sio tu ni mada gani unapendelea kama mwalimu, lakini pia ni njia gani unayofuata katika kufundisha somo lako? Unatumia masomo mangapi kwenye mada? Je, unawapima vipi wanafunzi na unafuatiliaje maendeleo yao?
Ili kukuza uwezo wa uraia, kujumuisha masuala ya kijamii na kisayansi katika elimu ya sayansi si wazo geni Kwa sababu ya hali yao ya kutatanisha, wakati wa kujadili, wanafunzi wanaweza kukutana na maoni yanayopingana ya watendaji tofauti. Ili kukabiliana na hili, wanahitaji kuendeleza umahiri mdogo wa ‘kuwa na uwezo wa kutambua na kuzingatia mitazamo mbalimbali’, ambayo ndiyo lengo la uandishi huu. Kwa upande mwingine, inajulikana kuwa walimu wa sayansi wanahitaji sana kuendelezwa kitaaluma na nyenzo za elimu kuhusu ufundishaji. Hasa wanahitaji usaidizi wa kufundisha kufanya maamuzi kwa ufahamu kuhusu mada zao, na kuendeleza masomo yenye ufanisi kwa madhumuni haya. Hata hivyo, kuna vifaa vichache tu vya kufundishia elimu ya uraia katika lugha ya Kiswahili kwa masomo ya sayansi. Kwa kuongezea, mada za kijamii katika nyenzo hizi hupitwa na wakati haraka, na sio lengo la mijadala ya sasa ya jamii tena. Kwa kuzingatia kwamba walimu wa sayansi wanahitaji usaidizi ili waweze kubuni masomo ya uraia, uandishi huu unalenga kuchagiza njia bora za kusaidia wanafunzi na, kupitia hili, kusaidia walimu katika kufundisha sayansi kwa uraia unaowajibika. Uwezo wa ‘kufanya maamuzi kwa ufahamu’ unaweza kugawanywa katika uwezo mdogo sita:
1. Uwezo wa kufasiri habari za kisayansi kwa usahihi;
2. kushughulikia habari zinazokinzana;
3. kuweza kutambua na kuzingatia mitazamo tofauti ya kisayansi;
4. uzani wa uwezekano na utambuzi wa hatari;
5. (maadili) mabishano;
6. ujuzi wa mazungumzo na kutafakari juu ya maadili yako mwenyewe. Umahiri huu mdogo kila moja unaweza kubadilishwa kuwa malengo mbalimbali yanayoweza kujaribiwa ya kujifunza
Muundo wa kufundishia wa 5E huwaweka wanafunzi katikati ya mchakato wa kujifunza na kuwapa njia iliyopangwa na ya kujifunza. Katika mbinu hii ya ujifunzaji, wanafunzi wanahusika katika mchakato wa kujifunza tangu mwanzo hadi mwisho.
Hatua za 5E NI:
A. UTANGULIZI: kukusanya usikivu wa wanafunzi. , mwalimu anaweza kugundua maarifa ya awali ya wanafunzi, mawazo mbadala, au dhana potofu. Mwalimu huibua matatizo au kuuliza maswali na wanafunzi huendeleza shauku, huita ujuzi wa awali, uzoefu usio na usawa, kutambua masuala ya kutatuliwa, maamuzi ya kufanywa, na migogoro ya kutatuliwa.
B. UCHUNGUZI: wanafunzi huchunguza kwa bidii vitu na matukio mapya. kutazama, kuhoji, kushirikiana, kutabiri, kubuni, kupanga, kukusanya data, kutafuta uwezekano, kutafakari, na kutathmini. Shughuli za mikono hutumika kukuza uchunguzi wa wanafunzi kwa uelewa wa dhana wa matukio. Mwalimu hutoa nyenzo na maoni na kutathmini uelewa wa wanafunzi.
C. UFAFANUZI: wanafunzi kufafanua , kufikia hitimisho, na kuwasilisha uelewa wao kwa njia tofauti. Mwalimu hutoa maoni, anauliza maswali, huongeza, na kutathmini maelezo. Wanafunzi huhalalisha uelewa wao, kuushiriki na wenzao, kutafuta maelezo mapya, na kutoa mifano tofauti kwa maelezo.
D. UFAFANUZI: wanafunzi hutumia dhana za sayansi katika miktadha mipya na kupanua uelewa wao. Mwalimu anaongoza mchakato kwa kutoa nyenzo na maoni. Wanafunzi hutumia maarifa, kufanya maamuzi, kutatua migogoro, kuuliza maswali, na kupendekeza suluhisho.
E. TATHMINI:mwalimu hutathmini uelewa wa wanafunzi wa dhana mpya na ujuzi wao. wanafunzi pia hutathmini uelewa wao wenyewe, tathmini hufanyika katika mchakato mzima wa kujifunza, sio tu mwishoni. Mwalimu anaendelea kuangalia na kutathmini ili kujibu mahitaji ya wanafunzi kwa wakati
Katika jamii ya leo, inahitajika kukabiliana na ujuzi bayana wa masuala mtambuka. Yapaswa kutathmini athari na uwezekano wa kufanya maamuzi sahihi . Kuna utaratibu wa ushawishi wa pande zote kati ya maendeleo ya kisayansi na mwitikio wa jamii kwa maendeleo haya. Hii ina maana kwamba kwa upande mmoja wa medali, maendeleo ya kisayansi huathiri jamii, na kwa upande mwingine wa medali, jamii huathiri maendeleo ya kisayansi
Elimu ya sayansi inapaswa kuwa sehemu ya viwango vyote vya elimu (awali hadi chuo kikuu) ili kukuza uraia unaowajibika na hai. Umuhimu wa elimu ya sayansi katika mchakato wa kufanya maamuzi ya wananchi kuhusu hoja za kisayansi. elimu huchangia ukuaji wa kiakili na kimaadili wa wanafunzi ambao unahitajika kwa ‘ujuzi wa kisayansi tendaji’ .
Ufundishaji unakubalika kama mbinu muhimu katika elimu ya sayansi kwa uraia ili kuwashirikisha wanafunzi katika kujadili matokeo ya sayansi kwa jamii na kuwa na uwezo wa kufanya maamuzi sahihi. Kwa kuongezea, tunapojadili elimu ya sayansi kwa uraia, "maswala ya sasa yenye utata yanapaswa kuingizwa katika darasa la sayansi." katika jamii ya leo, tunahitaji kushughulika na maarifa ya sayansi katika muktadha, kwa hivyo tunahitaji kufundisha sayansi kwa njia hii shuleni ili kuibua raia wenye maarifa.
