BAK
JF-Expert Member
- Feb 11, 2007
- 124,790
- 288,124
Ripoti ya Warioba ya Rushwa inatisha | Gazeti la Jamhuri
SURA YA PILI
HALI YA RUSHWA NCHINI
1. Katika nchi yetu kumekuwepo na onezeko kubwa la woambaji rushwa pamoja na watoaji rushwa. Taifa limeshuhudia pia ongezeko la matumizi ya madaraka kwa manufaa binafsi miongoni mwa watumishi wa umma. Wakati huo huo tabia na vitendo vya kutoheshimu sheria vimeongezeka kwa kasi kubwa.
Aidha, kumekuwepo na ongezeko la matumizi ya fedha kwa madhumuni ya kupata upendeleo katika huduma ya umma au kupinda na kuvunja sheria au taratibu kwa upande wa raia, hasa wafanyabiashara. Kwa upande wa watumishi wa umma, Tume imeridhika kwamba hali hii imetokana na kuwepo mianya, vishawishi, tamaa, uroho na uduni wa kipato katika utendaji kazi na maisha ya kila siku pamoja na mmomonyoko wa maadili, hususani katika utumishi wa umma na katika jamii kwa ujumla.
2. Hakuna utata kuwa rushwa imeshamiri katika sekta zote za uchumi, huduma na siasa nchini. Kuna ushahidi kuwa hata baadhi ya wafanyakazi wa vyombo vya dola vya Usalama wa Taifa, Polisi, Mahakama na Taasisi ya Kuzuia Rushwa vyenye jukumu la kulinda haki, wametumbukia kwenye vitendo vya rushwa. Hawa badala ya kuwa mstari wa mbele kupambana na rushwa, wamekuwa sehemu ya tatizo. Matokeo yake raia wa kawaida mpenda haki hana mahali pa kukimbilia. Amebakia kusononeka na kukosa imani na uongozi uliopo.
3. Ongezeko la rushwa katika miaka ya 1990 limechangiwa na mahusiano ya karibu kati ya wanasiasa pamoja na viongozi wengine wakuu serikalini na wafanyabiashara wenye tabia ya kutoa rushwa. Wakati wanasiasa wanafanya maamuzi yaliyozua hisia za rushwa, wafanyabiashara wametumia uhusiano wa karibu uliopo kuendeleza masilahi yao kibiashara. Wakati mwingine maamuzi ya kisiasa yamechukuliwa bila kuzingatia masilahi ya Taifa.
4. Watoaji rushwa wamegawanyika katika makundi mawili. Kwanza, ni kundi la matajiri wanaohonga kushawishi watumishi wa umma wapinde au wavunje sheria, taratibu au kanuni ili kuendeleza masilahi yao. Kundi la pili ni la wale wanaolazimika kutoa hongo kutokana na shinikizo la watoa huduma. Hawa wanajikuta wakilazimika kutoa hongo ili wapate huduma. Hili ni kundi la watu safi, lakini mazingira yanawafanya washawishike kushiriki katika vitendo vya rushwa.
5. Kundi la kwanza la watoaji rushwa ni kundi hatari sana, na vitendo vyao vina athari kubwa katika mfumo wa maamuzi na utendaji kazi katika sekta ya umma. Kutokana na shinikizo lao, mtiririko wa utendaji kazi, haki na malengo ya kitaifa ya kisiasa na kiuchumi hupotoshwa. Kushamiri kwa kundi hili kunaashiria kujengeka kwa tabaka katika jamii na kuzusha mmomonyoko wa mshikamano.
6. Kwa upande wa wapokeaji ambao ni watumishi wa umma wenye mamlaka ya kufanya maamuzi au walio katika nafasi za kuweza kushawishi maamuzi au kutoa huduma, nao pia wamegawanyika katika makundi mawili. Walio katika kundi la kwanza ni wale ambao kupokea kwao rushwa ni matokeo dhahiri ya hali duni kifedha na kimaisha kwa ujumla na wanachopokea husaidia tu kuziba pengo hilo. Aina hii ya rushwa ndiyo inayowakera sana wananchi wa kawaida mijini na vijijini na imeenea katika sekta zote za umma kama ifuatavyo:
ELIMU:
(i) Wazazi kudaiwa rushwa na baadhi ya walimu ili waweze kuwaandikisha watoto wao shuleni na wakati mwingine kwa visingizio kuwa ni michango.
(ii) Walimu hutoa rushwa kwa maofisa elimu wa wilaya, mikoa na wizara ili waweze kupandishwa vyeo.
(iii) Rushwa hutolewa kwa walimu ili kuwawezesha wanafunzi kushinda mitihani ama kwa kuwaongezea maksi, kubadili namba za mitihani au kufanyiwa mitihani na walimu au vijana wa shule za sekondari.
(iv) Rushwa hudaiwa au kutolewa kwa walimu ili kuwawezesha wanafunzi wasiokuwa na uwezo kupata nafasi za masomo ya sekondari na vyuo.
(v) Rushwa hudaiwa na kutolewa kwa maofisa wa Wizara ya Elimu na walimu wakuu ili kuwapatia wanafunzi uhamisho, nafasi ya kurudia darasa.
(vi) Rushwa hutolewa kwa ajili ya upatikanaji wa nafasi ya malazi ya hosteli na mabweni katika shule za sekondari, vyuo na vyuo vikuu.
(vii) Walimu ama kwa ridhaa yao au kwa kudaiwa, hutoa rushwa ili wahamishwe au wasihamishwe sehemu zao za kazi.
(viii) Rushwa hutolewa kwa wale wanaokwenda kusahihisha mitihani ili waongeze maksi za kufaulu mitihani ya watoto waliotahiniwa na hivyo kushinda isivyo halali.
(ix) Wanawake wanaosoma vyuoni na vyuo vikuu hudaiwa na kutoa rushwa ya mapenzi ili waweze kufaulu mitihani yao.
AFYA
(i) Rushwa hudaiwa katika zahanati, vituo vya afya na hospitali ambapo wagonjwa au ndugu zao wanalazimishwa kutoa fedha kwa wahudumu, manesi na madaktari ili waweze kupatiwa huduma.
(ii) Rushwa hutolewa ili kukiuka utaratibu uliowekwa makusudi kwa ajili ya kuweza kuwaona madaktari, kupata vitanda katika wodi na wodi za wazazi, kupata madawa, matibabu, huduma za maabara na x-ray, kuwepo katika orodha ya kufanyiwa upasuaji na kupata idhini na fedha za matibabu nje ya nchi.
(iii) Madaktari hutoa rushwa kwa watendaji wakuu ili wahamishwe au wasihamishwe mikoa au hospitali wanazotaka au wasizozitaka.
(iv) Mabwana na mabibi afya wadhibiti wa chanjo ya watu wanaoingia nchini, huomba na kupokea rushwa ili waruhusu au waruhusiwe kukwepa taratibu za afya zinazotawala wanaoingia nchini.
(v) Wahudumu wa vyumba vya maiti hudai na kupokea rushwa kwa kuhifadhi, kuandaa na kutoa maiti.
MAMBO YA NDANI:
Polisi:
(i) Askari wa Usalama Barabarani hulipwa kiasi maalumu kila siku na madereva wa daladala ili wasiwakamate wanapovunja sheria.
(ii) Rushwa hutolewa na madereva kwa polisi wanapopatikana na makosa barabarani.
(iii) Polisi hudai rushwa toka kwa watu wanaotuhumiwa kwa uhalifu ili wasiwakamate au kuwafungulia mashtaka.
(iv) Polisi huwakamata watu na kuwasingizia makosa ya uongo kama namna ya kushawishi rushwa. Kwa mfano sehemu za mijini watu wanaotoka kutembea usiku husingiziwa makosa ya kuwa na bangi au madawa ya kulevya. Huko vijijini, watu wamekuwa wanafunguliwa makosa ya uongo na mwishowe kudaiwa kutoa kitu chochote kama ng’ombe ili kesi zao zifutwe.
(v) Polisi hupokea rushwa kutoka kwa watu wanaoingia katika viwanja vya michezo, hususan Uwanja wa Taifa Dar es Salaam kwa ajili ya kuona mapambano ya mpira wa miguu badala ya watu hao kulipa viingilio vilivyopangwa na kupewa stakabadhi halali.
(vi) Polisi hupokea rushwa kutoka kwa wahalifu ili wasiwafichue.
(vii) Polisi huwafungulia watu mashtaka mazito ya makosa yenye adhabu kubwa ili watuhumiwa watoe rushwa na hivyo uzito wa mashtaka yao kupunguzwa.
(viii) ‘Public Prosecutors’ wanapokea rushwa ili kuleta mashahidi wa kubabaisha mahakamani.
(ix) Polisi katika vizuizi hupokea rushwa na kuruhusu mazao kutoroshwa kwenda nchi jirani.
(x) Wapelelezi wa Polisi huchelewesha shughuli za upelelezi ili kuwalazimisha wenye kesi kutoa rushwa.
UHAMIAJI:
(i) Maofisa Uhamiaji hudai na kupokea rushwa kutoka kwa raia katika kushughulikia pasi za kusafiria.
(ii) Rushwa hudaiwa na hutolewa kwa maofisa Uhamiaji ili kuwapa uraia, pasi za kusafiria, viza na vibali vya kuishi nchini watu wasiostahili.
MAGEREZA:
(i) Askari Magereza hudai rushwa ili kutoa huduma kwa upendeleo kwa wafungwa na mahabusu. Wenye uwezo wa fedha hupewa chakula kizuri, kazi laini na matandiko mazuri ya kulalia.
FEDHA:
(i) Wahasibu hudai rushwa ili kuidhinisha na kupitisha malipo ya wafanyakazi wenzao.
(ii) Maofisa wa Hazina hudai rushwa ili watoe fedha zilizoidhinishwa na Bunge kwa maofisa wahasibu wa wizara na mikoa.
(iii) Wateja hudaiwa rushwa ili kupata na kurejesha mikopo kutoka mabenki.
(iv) Rushwa hutolewa wakati wa makadirio na malipo ya kodi na ushuru na pengine kusamehewa kodi.
(v) Rushwa hutolewa kwa watendaji wa wizara, idara na mashirika ya umma ili kupata idhini ya malipo baada ya kuwasilisha mali au huduma.
(vi) Wakaguzi wa hesabu hudai rushwa ili kuficha madhambi mbalimbali wanayoyagundua wakati wa ukaguzi.
(vii) Wastaafu na watu walioachishwa kazi hudaiwa rushwa ili waweze kupata malipo yao ya uzeeni.
(viii) Rushwa hutolewa na wateja wasiostahili kulipwa Bima ili hoja zao za ma
(Ripoti tuliyoipata sehemu hii imekatika)
na kupokea rushwa na kuwaachia wavuvi wanaokamatwa wakivua ama waliovua samaki kwa kutumia baruti au madawa kama DDT au nyavu zisizoruhusiwa.
(iv) Rushwa hutolewa kwa maofisa wanyamapori wakati wa kugawa vitalu vya uwindaji.
(v) Maofisa wanyamapori hupokea rushwa ili kutoa Presidential Hunting Licences kwa watu wasiostahili.
Je, unajua ni makundi yapi mengine aliyataja kuwa wala rushwa nchini na mbinu wanazotumia kuchukua rushwa? Wiki ijayo usikose sehemu ya pili ya mfulululizo wa machapisho ya Ripoti ya Rushwa ya Jaji Warioba ya Mwaka 1996 inayochapishwa na Gazeti la JAMHURI pekee, linaloanzia wanapoishia wengine.
SOURCE: Gazeti la JAMHURI
Ripoti ya Warioba ya Rushwa inatisha | Gazeti la Jamhuri
SURA YA PILI
HALI YA RUSHWA NCHINI
1. Katika nchi yetu kumekuwepo na onezeko kubwa la woambaji rushwa pamoja na watoaji rushwa. Taifa limeshuhudia pia ongezeko la matumizi ya madaraka kwa manufaa binafsi miongoni mwa watumishi wa umma. Wakati huo huo tabia na vitendo vya kutoheshimu sheria vimeongezeka kwa kasi kubwa.
Aidha, kumekuwepo na ongezeko la matumizi ya fedha kwa madhumuni ya kupata upendeleo katika huduma ya umma au kupinda na kuvunja sheria au taratibu kwa upande wa raia, hasa wafanyabiashara. Kwa upande wa watumishi wa umma, Tume imeridhika kwamba hali hii imetokana na kuwepo mianya, vishawishi, tamaa, uroho na uduni wa kipato katika utendaji kazi na maisha ya kila siku pamoja na mmomonyoko wa maadili, hususani katika utumishi wa umma na katika jamii kwa ujumla.
2. Hakuna utata kuwa rushwa imeshamiri katika sekta zote za uchumi, huduma na siasa nchini. Kuna ushahidi kuwa hata baadhi ya wafanyakazi wa vyombo vya dola vya Usalama wa Taifa, Polisi, Mahakama na Taasisi ya Kuzuia Rushwa vyenye jukumu la kulinda haki, wametumbukia kwenye vitendo vya rushwa. Hawa badala ya kuwa mstari wa mbele kupambana na rushwa, wamekuwa sehemu ya tatizo. Matokeo yake raia wa kawaida mpenda haki hana mahali pa kukimbilia. Amebakia kusononeka na kukosa imani na uongozi uliopo.
3. Ongezeko la rushwa katika miaka ya 1990 limechangiwa na mahusiano ya karibu kati ya wanasiasa pamoja na viongozi wengine wakuu serikalini na wafanyabiashara wenye tabia ya kutoa rushwa. Wakati wanasiasa wanafanya maamuzi yaliyozua hisia za rushwa, wafanyabiashara wametumia uhusiano wa karibu uliopo kuendeleza masilahi yao kibiashara. Wakati mwingine maamuzi ya kisiasa yamechukuliwa bila kuzingatia masilahi ya Taifa.
4. Watoaji rushwa wamegawanyika katika makundi mawili. Kwanza, ni kundi la matajiri wanaohonga kushawishi watumishi wa umma wapinde au wavunje sheria, taratibu au kanuni ili kuendeleza masilahi yao. Kundi la pili ni la wale wanaolazimika kutoa hongo kutokana na shinikizo la watoa huduma. Hawa wanajikuta wakilazimika kutoa hongo ili wapate huduma. Hili ni kundi la watu safi, lakini mazingira yanawafanya washawishike kushiriki katika vitendo vya rushwa.
5. Kundi la kwanza la watoaji rushwa ni kundi hatari sana, na vitendo vyao vina athari kubwa katika mfumo wa maamuzi na utendaji kazi katika sekta ya umma. Kutokana na shinikizo lao, mtiririko wa utendaji kazi, haki na malengo ya kitaifa ya kisiasa na kiuchumi hupotoshwa. Kushamiri kwa kundi hili kunaashiria kujengeka kwa tabaka katika jamii na kuzusha mmomonyoko wa mshikamano.
6. Kwa upande wa wapokeaji ambao ni watumishi wa umma wenye mamlaka ya kufanya maamuzi au walio katika nafasi za kuweza kushawishi maamuzi au kutoa huduma, nao pia wamegawanyika katika makundi mawili. Walio katika kundi la kwanza ni wale ambao kupokea kwao rushwa ni matokeo dhahiri ya hali duni kifedha na kimaisha kwa ujumla na wanachopokea husaidia tu kuziba pengo hilo. Aina hii ya rushwa ndiyo inayowakera sana wananchi wa kawaida mijini na vijijini na imeenea katika sekta zote za umma kama ifuatavyo:
ELIMU:
(i) Wazazi kudaiwa rushwa na baadhi ya walimu ili waweze kuwaandikisha watoto wao shuleni na wakati mwingine kwa visingizio kuwa ni michango.
(ii) Walimu hutoa rushwa kwa maofisa elimu wa wilaya, mikoa na wizara ili waweze kupandishwa vyeo.
(iii) Rushwa hutolewa kwa walimu ili kuwawezesha wanafunzi kushinda mitihani ama kwa kuwaongezea maksi, kubadili namba za mitihani au kufanyiwa mitihani na walimu au vijana wa shule za sekondari.
(iv) Rushwa hudaiwa au kutolewa kwa walimu ili kuwawezesha wanafunzi wasiokuwa na uwezo kupata nafasi za masomo ya sekondari na vyuo.
(v) Rushwa hudaiwa na kutolewa kwa maofisa wa Wizara ya Elimu na walimu wakuu ili kuwapatia wanafunzi uhamisho, nafasi ya kurudia darasa.
(vi) Rushwa hutolewa kwa ajili ya upatikanaji wa nafasi ya malazi ya hosteli na mabweni katika shule za sekondari, vyuo na vyuo vikuu.
(vii) Walimu ama kwa ridhaa yao au kwa kudaiwa, hutoa rushwa ili wahamishwe au wasihamishwe sehemu zao za kazi.
(viii) Rushwa hutolewa kwa wale wanaokwenda kusahihisha mitihani ili waongeze maksi za kufaulu mitihani ya watoto waliotahiniwa na hivyo kushinda isivyo halali.
(ix) Wanawake wanaosoma vyuoni na vyuo vikuu hudaiwa na kutoa rushwa ya mapenzi ili waweze kufaulu mitihani yao.
AFYA
(i) Rushwa hudaiwa katika zahanati, vituo vya afya na hospitali ambapo wagonjwa au ndugu zao wanalazimishwa kutoa fedha kwa wahudumu, manesi na madaktari ili waweze kupatiwa huduma.
(ii) Rushwa hutolewa ili kukiuka utaratibu uliowekwa makusudi kwa ajili ya kuweza kuwaona madaktari, kupata vitanda katika wodi na wodi za wazazi, kupata madawa, matibabu, huduma za maabara na x-ray, kuwepo katika orodha ya kufanyiwa upasuaji na kupata idhini na fedha za matibabu nje ya nchi.
(iii) Madaktari hutoa rushwa kwa watendaji wakuu ili wahamishwe au wasihamishwe mikoa au hospitali wanazotaka au wasizozitaka.
(iv) Mabwana na mabibi afya wadhibiti wa chanjo ya watu wanaoingia nchini, huomba na kupokea rushwa ili waruhusu au waruhusiwe kukwepa taratibu za afya zinazotawala wanaoingia nchini.
(v) Wahudumu wa vyumba vya maiti hudai na kupokea rushwa kwa kuhifadhi, kuandaa na kutoa maiti.
MAMBO YA NDANI:
Polisi:
(i) Askari wa Usalama Barabarani hulipwa kiasi maalumu kila siku na madereva wa daladala ili wasiwakamate wanapovunja sheria.
(ii) Rushwa hutolewa na madereva kwa polisi wanapopatikana na makosa barabarani.
(iii) Polisi hudai rushwa toka kwa watu wanaotuhumiwa kwa uhalifu ili wasiwakamate au kuwafungulia mashtaka.
(iv) Polisi huwakamata watu na kuwasingizia makosa ya uongo kama namna ya kushawishi rushwa. Kwa mfano sehemu za mijini watu wanaotoka kutembea usiku husingiziwa makosa ya kuwa na bangi au madawa ya kulevya. Huko vijijini, watu wamekuwa wanafunguliwa makosa ya uongo na mwishowe kudaiwa kutoa kitu chochote kama ng’ombe ili kesi zao zifutwe.
(v) Polisi hupokea rushwa kutoka kwa watu wanaoingia katika viwanja vya michezo, hususan Uwanja wa Taifa Dar es Salaam kwa ajili ya kuona mapambano ya mpira wa miguu badala ya watu hao kulipa viingilio vilivyopangwa na kupewa stakabadhi halali.
(vi) Polisi hupokea rushwa kutoka kwa wahalifu ili wasiwafichue.
(vii) Polisi huwafungulia watu mashtaka mazito ya makosa yenye adhabu kubwa ili watuhumiwa watoe rushwa na hivyo uzito wa mashtaka yao kupunguzwa.
(viii) ‘Public Prosecutors’ wanapokea rushwa ili kuleta mashahidi wa kubabaisha mahakamani.
(ix) Polisi katika vizuizi hupokea rushwa na kuruhusu mazao kutoroshwa kwenda nchi jirani.
(x) Wapelelezi wa Polisi huchelewesha shughuli za upelelezi ili kuwalazimisha wenye kesi kutoa rushwa.
UHAMIAJI:
(i) Maofisa Uhamiaji hudai na kupokea rushwa kutoka kwa raia katika kushughulikia pasi za kusafiria.
(ii) Rushwa hudaiwa na hutolewa kwa maofisa Uhamiaji ili kuwapa uraia, pasi za kusafiria, viza na vibali vya kuishi nchini watu wasiostahili.
MAGEREZA:
(i) Askari Magereza hudai rushwa ili kutoa huduma kwa upendeleo kwa wafungwa na mahabusu. Wenye uwezo wa fedha hupewa chakula kizuri, kazi laini na matandiko mazuri ya kulalia.
FEDHA:
(i) Wahasibu hudai rushwa ili kuidhinisha na kupitisha malipo ya wafanyakazi wenzao.
(ii) Maofisa wa Hazina hudai rushwa ili watoe fedha zilizoidhinishwa na Bunge kwa maofisa wahasibu wa wizara na mikoa.
(iii) Wateja hudaiwa rushwa ili kupata na kurejesha mikopo kutoka mabenki.
(iv) Rushwa hutolewa wakati wa makadirio na malipo ya kodi na ushuru na pengine kusamehewa kodi.
(v) Rushwa hutolewa kwa watendaji wa wizara, idara na mashirika ya umma ili kupata idhini ya malipo baada ya kuwasilisha mali au huduma.
(vi) Wakaguzi wa hesabu hudai rushwa ili kuficha madhambi mbalimbali wanayoyagundua wakati wa ukaguzi.
(vii) Wastaafu na watu walioachishwa kazi hudaiwa rushwa ili waweze kupata malipo yao ya uzeeni.
(viii) Rushwa hutolewa na wateja wasiostahili kulipwa Bima ili hoja zao za ma
(Ripoti tuliyoipata sehemu hii imekatika)
na kupokea rushwa na kuwaachia wavuvi wanaokamatwa wakivua ama waliovua samaki kwa kutumia baruti au madawa kama DDT au nyavu zisizoruhusiwa.
(iv) Rushwa hutolewa kwa maofisa wanyamapori wakati wa kugawa vitalu vya uwindaji.
(v) Maofisa wanyamapori hupokea rushwa ili kutoa Presidential Hunting Licences kwa watu wasiostahili.
Je, unajua ni makundi yapi mengine aliyataja kuwa wala rushwa nchini na mbinu wanazotumia kuchukua rushwa? Wiki ijayo usikose sehemu ya pili ya mfulululizo wa machapisho ya Ripoti ya Rushwa ya Jaji Warioba ya Mwaka 1996 inayochapishwa na Gazeti la JAMHURI pekee, linaloanzia wanapoishia wengine.
SOURCE: Gazeti la JAMHURI
Ripoti ya Warioba ya Rushwa inatisha | Gazeti la Jamhuri
