Namna ya kudhibiti Saratani ya Kizazi, na hali iliyopo Tanzania

[Rahma Salum]

Takribani wanawake 280,000 walifariki kwa saratani ya shingo ya kizazi mwaka 2005 katika nchi za kipato cha chini.

Saratani ya shingo ya kizazi husababishwa na Virusi vya HPV (Human Papillomavirus) ambavyo huingia kwenye kizazi na kuunda seli zisizo za kawaida. Seli hizi zisizo za kawaida zinapozidi, inachukuliwa kuwa saratani ya shingo ya kizazi.

Papillomavirus ya Binadamu (HPV) ni nini?

Ni nambari 1 ya ugonjwa wa zinaa ambao umeambukizwa na angalau asilimia 80 ya idadi ya watu. Virusi hivyo vinaishi kwenye ngozi na kuzunguka sehemu za siri. Kupitia ngozi ya juu, virusi vinaweza kuambukizwa, pale ambapo ngozi yenye virusi inapogusana na ngozi isiyo na virusi hivyo. Ndiyo maana kila mwanamke anayefanya ngono kwa wingi yuko katika hatari ya kuwa mbebaji wa virusi hivyo.

Dalili

• Kupata hedhi kwa mzunguko usio wa kawaida au kutoka damu baada ya kujamiana

• Maumivu ya mgongo, mguu na fupanyonga

• Uchovu, kupungua kwa uzito na kutokuwa na hamu ya kula

• Maumivu kwenye uke au kutoa harufu mbaya

• Kuvimba kwa mguu mmoja

Matibabu saratani ya kizazi ni rahisi pindi virusi vitakapogundulika mapema. Hivyo basi ni vyema kwenda hospitali kufanyiwa uchunguzi pindi utakapohisi dalili za ugonjwa huo.

Hali ya Tanzania

Tanzania inakabiliwa na moja ya mizigo mikubwa ya saratani ya shingo ya kizazi duniani na ya juu zaidi Afrika Mashariki. Ni chanzo kikuu cha maradhi na vifo vinavyohusiana na saratani kwa wanawake, ambapo wagonjwa wengi wa saratani ya shingo ya kizazi kwa kawaida huonekana katika hatua za mwisho za ugonjwa huu, jambo ambalo hupunguza uwezekano wa kuishi.

Saratani ya shingo ya kizazi inashika nafasi ya kwanza kama saratani inayowakabili wanawake wengi nchini Tanzania na huwakabili zaidi wanawake wenye umri kati ya miaka 15 na 44. Makadirio ya sasa yanaonyesha kuwa kila mwaka wanawake 9,772 wanagundulika kuwa na saratani ya shingo ya kizazi na 6,695 hufariki kutokana na ugonjwa huo.

Mwaka 2017 Shirika la Afya Duniani la IMA lilibaini changamoto zinazoikumba Tanzania kwenye kufanya uchunguzi wa Saratani ya Kizazi. Changamoto hizo ni kama, uelewa mdogo kwa wananchi kuhusu uchunguzi wa Saratani ya Kizazi. Ni muhimu kufanya uchunguzi kila baada ya miaka 3-5.

Changamoto nyingine ni kama, ukosefu wa vifaa vya kutosha na ufuatiliaji kwa waliofanyiwa uchunguzi. Baada ya vipimo wengi hawarudi kwenye kituo cha afya kwa ajili kufuatilia maendeleo yao.

Chanjo

Jamhuri ya Korea kwa kushirikiana na Shirika la Afya Duniani (WHO) wametengeneza chanjo dhidi ya Papillomavirus ya binadamu, ushauri, Kwa kufanya hivyo inaonesha kuwa uwezekano wa kuwalinda wasichana na wanawake dhidi ya saratani ya shingo ya kizazi upo.

Mwaka 2016 Baraza la Afya Duniani liliidhinisha chanjo ya HPV na uchunguzi, kupitia ukaguzi wa picha na asidi ya acetic, vipimo vya “pap smear” au vipimo vya HPV, kama sehemu za Hatua za Shirika la Afya Duniani za kudhibiti saratani ya shingo ya kizazi.

Mwaka 2018 Serikali ya Tanzania ilizindua kampeni ya chanjo ya kuzuia saratani ya shingo ya kizazi. Zaidi ya wasichana laki 6 walio na umri kati ya miaka 9 hadi 14 walitarajiwa kuchanjwa nchini nzima.

 

[Daddi]