Mh Jesca Kishoa (Mb, )
Moja ya vitu ambavyo taifa lolote lile lingependa kujivunia kuwa navyo ni RASILIMALI. Msisitizo wangu mara zote umekuwa ukizingatia jinsi taifa litakavyonufaika vema na rasilimali zetu muhimu.
Moja ya mjadala mkubwa unaoendelea kwa sasa nchini ni juu ya Mkataba kati ya Serikali na campuni ya BAKER BOTTS .
Labda ni vema nianze kwa uchache kufafanua ukubwa wa investment hii ili tuone ni kwa namna gani ni muhimu kuwepo na nguvu na umakini mkubwa katika kuliamua na kulijadili swala hili.
UKUBWA WA MRADI
Ukubwa wa mradi wa Gesi Asilia huko mkoani Lindi ni dola billion 30 . Hii jumla ya chumi (GDP) za nchi nne;
Rwanda (10.5) , Burundi (3.1) , Msumbiji (14.3) na Somalia (5.4) , zote kwa pamoja.
Lakini pia ni sawa karibu na uchumi wote wa Uganda (32). Au kwa maana nyingine mradi huu mmoja tu ni takribani 50% ya uchumi (GDP) ya Tanzania.
Kwa ufupi uwekezaji huu wa mradi huu ndio mkubwa East Africa Nzima hakuna. Hivyo kwa vyovyote vile unahitaji kufanywa kwa ufanisi mkubwa kuanzia hatua za awali ambazo ni majadiliano. Napongeza hatua ya kuongeza nguvu ya washauri kwenye majadiliano haya. Sio ajabu ! Hili ni jambo la kawaida kabisa kufanywa na nchi mbalimbali duniani.
UWEZO WA KAMPUNI
Serikali kupitia TPDC imesaini mkataba na kampuni ya BAKER BOTTS ili iwe mshauri elekezi kati ya serikali na makampuni ya Equinox, Shell, ExxonMobil, Pavilion Energy, na Ophir Energy, wawekezaji kwenye mradi huo. Binafsi sina shaka na uwezo (CAPACITY) ya kampuni hiyo, nimeona kuwa ina uzoefu wa zaidi ya miaka 190 kwenye taaluma ya sheria na nishati na hasa gesi asilia, ikiwa imesimamia mikataba ya transactions kama huu wa kwetu kwenye miradi zaidi ya 120 ya gesi asilia kwa zaidi ya nchi 30 , ununuzi na ujenzi wa matenki 70 ya gesi asilia, ujenzi na ununuzi wa meli kubwa la kusafirisha gesi, kusimamia zaidi ya wanachama 200 wa sekta ya nishati duniani kwa ajili ya makubaliano ya gesi (LNG Master Sales Agreement), na ina wanasheria wapatao 725 wanaotambulika duniani. Tunategemea uzoefu uwe wa tija kwetu.
HOJA YA UWAZI NA WATAALAMU
Pamoja na ukubwa wao huo kampuni hii, hoja yangu hapa ni nchi yetu kupitia watu wetu kwenye sekta ya nishati kuendelea kujifunza kuhusu aina ya TAALUMA muhimu tunazozikosa nchini na zinaweza kuwa gharama kuzipata pale tunapozihitaji kwa sababu tu ya kutokuandaa watu wetu ili waendane na soko au mahitaji ya dunia. Ifike mahali maswala kama haya tuweze kuyasimamia wenyewe pasipo kutegemea nguvu kutoka nje.
Kwa miaka kadhaa, sekta ya nishati hapa nchini imekuwa kinara wa kuiingiza nchi kwenye skendo, gharama na upigwaji wa mara kwa mara kupitia mikataba mibovu na isiyowekwa wazi. Achilia mbali hizo skendo zilizoitikisa nchi, zikiwemo ESCROW ,
EPA , na RICHMOND. Mwaka 2018 nikiwa bungeni niibua hoja ya ubovu wa mkataba baina ya serikali na Kampuni ya SONGAS kwenye mradi wenye thamani ya Euro million 392 . Nilishauri serikali kupitia upya mkataba huo ulioliweka taifa kwenye hasara ya Tsh trillion 1.3 kufikia 2018 na ilikadiriwa kuwa mpaka mwisho wa mkataba huu (2024), Tanzania itakuwa imepoteza Tsh Trillion 2 au zaidi, kwa sababu ya kukosa umakini katika vipindi vya mwanzo vya majadiliano (negotiations). Nilionesha maeneo matatu ya ubovu wa mkataba ule; viwango vya uwekezaji (serikali 73% na SONGAS 27%), mgawanyo wa umiliki (serikali 46% na SONGAS 54%), na fidia za uwekezaji (capacity charge) serikali imekuwa ikiilipa SONGAS dola million 5 kila mwezi kimakosa mpaka leo.
Uzoefu wa taifa letu kupitia kwenye misukosuko ya kiuchumi kutokana na utiaji sahihi mikataba mibovu, ni sababu tosha kwa kila mwananchi anayependa nchi yake, kuwa sehemu ya kukataa kujirudia kwa changamoto hizi, kwani uwezo wa kuzuia ili yasitokee tena tunao.
Ninashauri 👇🏽;
1 . Pamoja na serikali kuamua kutumia makampuni tanzu na bora yenye uwezo mkubwa katika gesi, MIKATABA yote IWEKWE WAZI na ipelekwe bungeni ili ijadiliwe na kukubaliwa kabla ya kusainiwa na serikali kama ambavyo sheria ya uwazi sekta ya uziduaji inavyotaka. Hii inaonesha maana halisi ya bunge kuisimamia serikali na kutunga sheria.
2 . Nchi iwekeze kwenye NEGOTIATION skills. Kwa kuwa serikali ina mipango ya muda mrefu, ni vema iwapeleke watu wetu kwenye vyuo vya nchi zenye uwezo wa masuala ya diplomasia ya uchumi, majadiliano na usimamizi wa rasilimali kimakakati ili wasaidie taifa kwenye miradi ya kimkakati
3 . Local Content : Utekelezaji wa mradi huu uwe wa tija kwa watanzania (wazawa) kuanzia kwenye manunuzi, ajira na kuboresha maisha ya watu wetu, ikiwa ni pamoja na kuunganisha uwepo na mradi na faida zake kwenye sekta nyingine zinazotegemeana.
Moja ya vitu ambavyo taifa lolote lile lingependa kujivunia kuwa navyo ni RASILIMALI. Msisitizo wangu mara zote umekuwa ukizingatia jinsi taifa litakavyonufaika vema na rasilimali zetu muhimu.
Moja ya mjadala mkubwa unaoendelea kwa sasa nchini ni juu ya Mkataba kati ya Serikali na campuni ya BAKER BOTTS .
Labda ni vema nianze kwa uchache kufafanua ukubwa wa investment hii ili tuone ni kwa namna gani ni muhimu kuwepo na nguvu na umakini mkubwa katika kuliamua na kulijadili swala hili.
UKUBWA WA MRADI
Ukubwa wa mradi wa Gesi Asilia huko mkoani Lindi ni dola billion 30 . Hii jumla ya chumi (GDP) za nchi nne;
Rwanda (10.5) , Burundi (3.1) , Msumbiji (14.3) na Somalia (5.4) , zote kwa pamoja.
Lakini pia ni sawa karibu na uchumi wote wa Uganda (32). Au kwa maana nyingine mradi huu mmoja tu ni takribani 50% ya uchumi (GDP) ya Tanzania.
Kwa ufupi uwekezaji huu wa mradi huu ndio mkubwa East Africa Nzima hakuna. Hivyo kwa vyovyote vile unahitaji kufanywa kwa ufanisi mkubwa kuanzia hatua za awali ambazo ni majadiliano. Napongeza hatua ya kuongeza nguvu ya washauri kwenye majadiliano haya. Sio ajabu ! Hili ni jambo la kawaida kabisa kufanywa na nchi mbalimbali duniani.
UWEZO WA KAMPUNI
Serikali kupitia TPDC imesaini mkataba na kampuni ya BAKER BOTTS ili iwe mshauri elekezi kati ya serikali na makampuni ya Equinox, Shell, ExxonMobil, Pavilion Energy, na Ophir Energy, wawekezaji kwenye mradi huo. Binafsi sina shaka na uwezo (CAPACITY) ya kampuni hiyo, nimeona kuwa ina uzoefu wa zaidi ya miaka 190 kwenye taaluma ya sheria na nishati na hasa gesi asilia, ikiwa imesimamia mikataba ya transactions kama huu wa kwetu kwenye miradi zaidi ya 120 ya gesi asilia kwa zaidi ya nchi 30 , ununuzi na ujenzi wa matenki 70 ya gesi asilia, ujenzi na ununuzi wa meli kubwa la kusafirisha gesi, kusimamia zaidi ya wanachama 200 wa sekta ya nishati duniani kwa ajili ya makubaliano ya gesi (LNG Master Sales Agreement), na ina wanasheria wapatao 725 wanaotambulika duniani. Tunategemea uzoefu uwe wa tija kwetu.
HOJA YA UWAZI NA WATAALAMU
Pamoja na ukubwa wao huo kampuni hii, hoja yangu hapa ni nchi yetu kupitia watu wetu kwenye sekta ya nishati kuendelea kujifunza kuhusu aina ya TAALUMA muhimu tunazozikosa nchini na zinaweza kuwa gharama kuzipata pale tunapozihitaji kwa sababu tu ya kutokuandaa watu wetu ili waendane na soko au mahitaji ya dunia. Ifike mahali maswala kama haya tuweze kuyasimamia wenyewe pasipo kutegemea nguvu kutoka nje.
Kwa miaka kadhaa, sekta ya nishati hapa nchini imekuwa kinara wa kuiingiza nchi kwenye skendo, gharama na upigwaji wa mara kwa mara kupitia mikataba mibovu na isiyowekwa wazi. Achilia mbali hizo skendo zilizoitikisa nchi, zikiwemo ESCROW ,
EPA , na RICHMOND. Mwaka 2018 nikiwa bungeni niibua hoja ya ubovu wa mkataba baina ya serikali na Kampuni ya SONGAS kwenye mradi wenye thamani ya Euro million 392 . Nilishauri serikali kupitia upya mkataba huo ulioliweka taifa kwenye hasara ya Tsh trillion 1.3 kufikia 2018 na ilikadiriwa kuwa mpaka mwisho wa mkataba huu (2024), Tanzania itakuwa imepoteza Tsh Trillion 2 au zaidi, kwa sababu ya kukosa umakini katika vipindi vya mwanzo vya majadiliano (negotiations). Nilionesha maeneo matatu ya ubovu wa mkataba ule; viwango vya uwekezaji (serikali 73% na SONGAS 27%), mgawanyo wa umiliki (serikali 46% na SONGAS 54%), na fidia za uwekezaji (capacity charge) serikali imekuwa ikiilipa SONGAS dola million 5 kila mwezi kimakosa mpaka leo.
Uzoefu wa taifa letu kupitia kwenye misukosuko ya kiuchumi kutokana na utiaji sahihi mikataba mibovu, ni sababu tosha kwa kila mwananchi anayependa nchi yake, kuwa sehemu ya kukataa kujirudia kwa changamoto hizi, kwani uwezo wa kuzuia ili yasitokee tena tunao.
Ninashauri 👇🏽;
1 . Pamoja na serikali kuamua kutumia makampuni tanzu na bora yenye uwezo mkubwa katika gesi, MIKATABA yote IWEKWE WAZI na ipelekwe bungeni ili ijadiliwe na kukubaliwa kabla ya kusainiwa na serikali kama ambavyo sheria ya uwazi sekta ya uziduaji inavyotaka. Hii inaonesha maana halisi ya bunge kuisimamia serikali na kutunga sheria.
2 . Nchi iwekeze kwenye NEGOTIATION skills. Kwa kuwa serikali ina mipango ya muda mrefu, ni vema iwapeleke watu wetu kwenye vyuo vya nchi zenye uwezo wa masuala ya diplomasia ya uchumi, majadiliano na usimamizi wa rasilimali kimakakati ili wasaidie taifa kwenye miradi ya kimkakati
3 . Local Content : Utekelezaji wa mradi huu uwe wa tija kwa watanzania (wazawa) kuanzia kwenye manunuzi, ajira na kuboresha maisha ya watu wetu, ikiwa ni pamoja na kuunganisha uwepo na mradi na faida zake kwenye sekta nyingine zinazotegemeana.
